تلازُم

سال دهم، شماره دوم، پياپي 23، پاييز و زمستان 1398

سيدکريم خوب‌بين خوش‌نظر / استاديار گروه تفسير و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن     khoshnazar110@gmail.com
جواد کارخانه / استاديار گروه تفسير و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کريم     javadkarkhan@yahoo.com
دريافت: 18/04/1398 ـ پذيرش: 04/10/1398
چکيده
اگر حقيقت خاتميت را آن‌گونه‌که علامۀ طباطبائي در تفسير گران‌سنگ الميزان في تفسير القرآن، از رهگذر آيۀ «اِکمال دين» تبيين كرده است، بپذيريم، فهم تلازُم آن با جامعيت دين تسهيل خواهد شد؛ به اين ‌معنا که، فرضِ ثبوت هر يک از «جامعيت دين» و «خاتميت»، بدون ديگري فرض محالي است؛ زيرا نمي‌توان تصور کرد که دين، جامع و کامل است، ولي به قُلۀ رفيع خاتميت نائل نشده باشد؛ همچنان‌که نمي‌توان پذيرفت که دين، خاتم بوده باشد، اما واجد جامعيت و کمال نباشد. در عدم ثبوت دو امر مُتلازم نيز همين مسئله مطرح است. نوشتار پيش‌رو، در تبيين تلازُم موجود بين جامعيت دين و ختم نبوت تشريعي ـ‌ با رويكردي توصيفي، تحليلي ـ از ميان سه رهيافتِ «مراجعه به نصوص ديني»، «بررسي آموزۀ اِکمال دين» و «بررسي يکايک آموزه‌هاي قرآن و اثبات کمال آنها»، تنها به آموزۀ اِکمال دين پرداخته است. مدلول صريح آيۀ اِکمال از منظر علامه، کامل شدن مجموعة معارف و احکام دين، با تشريع حکم ولايت است. همچنين اِکمال دين، مُساوِق با اِتمام نعمت است و اين هر دو، مُساوِق و مُتلازم با جامعيت دين است.
كليدواژه‌ها: جامعيت، خاتميت، تلازُم، اِکمال ‌دين، اِتمام نعمت، طباطبائي.