سال سوم، شماره دوم، پاييز و زمستان 1391، ص 7 ـ 24

Ma'rifat-i Kalami، Vol.3. No.2, Fall & Winter, 2012-3

علي زماني قشلاقي*

چکيده

انديشمندان ديدگاه‌هاي متفاوتي پيرامون حقيقت و چگونگي نزول وحي دارند. به دليل اهميت موضوع و طرح شبهات پرشماري که گاه به نظر عرفا نسبت داده مي‌شود، اين مقاله تلاش دارد با طرح نظر دو تن از عرفاي اسلامي، به اين مسئله بپردازد. حقيقت وحي درواقع تجلي ذاتي خداوند در مراتب متعدد وجود است که در هر مرتبه متناسب با آن و متفاوت با مراتب ديگر ظهور مي‌يابد. ازاين‌رو، اين حقيقت که در مراتب بالا به‌صورت امري مجرد و بسيط و فارق از هرگونه ترکيب و کثرت و مبراي از صوت و لفظ ظهور يافته است، در مرتبة طبيعت در دستگاه ادراکي پيامبر در کسوت صوت و لفظ ظاهر مي‌شود. بنابراين، الفاظ ظاهرشده بر زبان نبي، نيز فعل خداوند بوده، چشم و گوش و زبان پيامبر محل تجلي وحي بوده، او نقش فاعلي‌اي ندارد. روش تحقيق در اين مقاله توصيفي ـ تحليلي است.

کليدواژه‌ها: وحي، ابن‌عربي، کيفيت نزول، مراتب نزول.

سال دوم، شماره دوم، تابستان 1390، ص 137 ـ 164

Ma'rifat-i Kalami، Vol.2. No.2، Summer 2011

علي زماني قشلاقي*

چكيده

در همة اديان آسماني گذشته، جانشينان پيامبران تشريعي، انبياي تبليغي بودند كه بر اساس ديدگاه رايج متكلمان¹ با دريافت وحي، به تبليغ، تبيين و تفسير شريعت پيش از خود مي‌پرداختند؛ اما با اعلام ختم نبوت در دين مبين اسلام، نه‌تنها نبوت تشريعي پايان يافت، ختم نبوت تبليغي نيز اعلام شد. حال پرسشي كه در اينجا مطرح مي‌شود اين است كه دليل و سرّ ختم نبوت تبليغي چيست؟

در اين‌باره ادلة پرشماري مطرح شده است؛² اما آنچه ما از بررسي آيات قرآن و روايات معصومين(ع) به دست آورده‌ايم، اين است كه با نزول شريعت كامل اسلام، بر خلاف شرايع پيشين، همة آنچه بشر در باب معارف دين تا دامنة قيامت بدان نياز داشت بر پيامبر اكرم(ص) نازل شد؛ ازاين‌رو ديگر نيازي به نزول وحي جديد و ارسال انبياي تبليغي باقي نماند و لذا ختم نبوت تبليغي نيز اعلام شد. در اين تحقيق، از روش توصيفي ـ تحليلي بهره برده‌ايم كه مبتني بر آيات قرآن و روايات معصومين(ع) است.

كليدواژه‌ها: انبياي تبليغي، ختم نبوت، وحي، حكم.

، سال اول، شماره دوم، تابستان 1389، ص 5 ـ 34

چيستي وحي از ديدگاه ملّا‌صدرا

محمّد جعفري*

چكيده

همواره بحث از چيستي وحي از منظرهاي گوناگون بحثي جذاب بوده است. در اين ميان، جسارت حكيمان در ورود به اين عرصه و دست‌اندازي به فهم ابعاد و اضلاعِ وحي ستودني است. فلاسفه، با طرح اين بحث، گام مؤثّري در راه تلفيق دين و فلسفه و تحليل فلسفي آموزه‌هاي ديني برداشتند. ملّاصدرا وحي را نوري مي‌داند كه طوري وراي طور ساير مدرَكات دارد. وي فاعل وحي را خدا و البته حامل آن را نبي مي‌داند كه افزون بر كمال سه قوّة عاقله، متخيّله، و حاسّه، از جانب خدا نيز مأموريت يافته است و از رهگذرِ وحدت با عقل فعّال، به درك معارف ملكوت مي‌رسد. وحي در انديشة وي، گزاره‌اي و زباني بوده كه از طريق تنزّل در مراتب وجودي عالم و انشاي نفسانيِ نبي، رقم خورده و داراي مراتب عقلاني، مثالي، و حسّي مي‌گردد.

مهم‌ترين دستاورد اين‌ مقاله آن است كه زباني بودن وحي در نظريه ملّاصدرا، سازوكار لازم را مي‌يابد. در نگاه نهايي، مي‌توان ادّعا نمود كه پاره‌هاي مثبتِ نظرية وحي فلسفي مي‌تواند در تكميل و غناي وحي‌شناسي قرآني، به‌ويژه در مباحثي همچون تمثّل و ديداري و شنيداري شدن وحي، ما را مدد رساند و عدم اعتنا به اين ديدگاه، چالش‌هاي جدّيِ فرارويِ وحي را بي‌پاسخ مي‌گذارد.

كليدواژه‌ها: وحي، الهام، قوّة متخيّله، عقل فعّال، قوّة عاقله، عوالم، عقول، تمثّل.