سال دوم، شماره اول، بهار 1390، ص 5 ـ 32
Ma'rifat-i Kalami، Vol.2. No.1، Spring 2011
نعيمه پورمحمدي* /محمد سعيدي‌مهر**
چكيده
جايگاه ويژة ايمان در ميان مفاهيم ديني، سبب شده است كه هريك از سنت‌هاي ديني ديدگاهي تفصيلي را دربارة معرفت‌شناسي ايمان، ماهيت ايمان و ويژگي‌هاي آن بپرورانند. امروزه چنين ديدگاهي را نظرية ايمان مي‌نامند. هدف از نگارش اين مقاله، استخراج مؤلفه‌هاي اصلي نظرية ايمان متكلمان اشعري متقدم است. با مرور ديدگاه‌هاي جمعي از مهم‌ترين متكلمان اشعري متقدم (از ابوالحسن اشعري تا پيش از غزالي) و تحليل آن مي‌توان به نظريه‌اي با اين ويژگي‌ها مختصات زير دست يافت: در نظر اشاعره منشأ ايمان، يقين دروني به اخبار رسول است؛ ماهيت ايمان، حقيقتي قلبي و ارادي است؛ متعلَّق ايمان از سنخ گزاره‌هاست و آنچه آدمي را به سوي آن مي‌انگيزاند، اميد به فضل خدا در ثواب و عقاب است؛ علت بيروني تحقق ايمان، ارادة خداست؛ مسلمان بودن با مؤمن بودن تفاوت دارد؛ ايمان، تحتِ عقل (عقلِ مأمور و مؤيد با شرع) و فوقِ علم است؛ معرفت، شرط لازم ولي غيركافي ايمان، و حس دروني و تسليم قلبي شرط كافي آن است.
كليدواژه‌ها: ايمان، عقل، معرفت‌شناسي ديني، نظرية ايمان، اشاعره.
