سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 30، بهار و تابستان 1402، ص 97-114

نوع مقاله: پژوهشي

علي فقيه/ استاديار گروه علوم قرآن و حديث، دانشگاه علوم و معارف قرآن كريم     fagheh@quran.ac.ir
دريافت: 15/09/1401 ـ پذيرش: 16/12/1401

سال سيزدهم، شماره اول، پياپي 28، بهار و تابستان 1401، ص 127-140

نوع مقاله: پژوهشي
محمدحسين فارياب / دانشيار گروه كلام مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)   m.faryab@gmail.com
دريافت: 10/02/1401 ـ پذيرش: 07/06/1401

سال دهم، شماره اول، پياپي 22، بهار و تابستان 1398، ص37-49

سال دوم، شماره سوم، پاييز 1390، ص 25 ـ 46
Ma'rifat-i Kalami، Vol.2. No.3, Fall, 2011

محمدحسين فارياب*

چكيده

امامت به‌معنايي كه شيعه بدان معتقد است، اساسي‌ترين باوري است كه موجب امتياز شيعة اماميه از ديگر فرق اسلامي شده است. امامت به‌لحاظ عقلي و نقلي محل بحث و بررسي عالمان شيعي بوده است. آنچه در اين نوشتار مي‌آيد، رويكرد نقلي و تاريخي به اصل امامت، با استفاده از بازخواني سخنان امام صادق(ع) است. بر اساس مهم‌ترين يافته‌هاي اين پژوهش، تبيين‌ها و توصيف‌هاي موجود در دوران امام صادق(ع) جهشي چشمگير نسبت به دوران نخستين پيدايش تشيع داشته است؛ چنان‌كه موجب اعتقاد برخي به الوهيت امامان در آن دوران شده است. «امام» در منظر امام صادق(ع) كسي است كه حجت خدا بر بندگان بوده، مرجعيت ديني، علمي، اخلاقي و سياسي را بر عهده دارد و واسطة فيض ميان خدا و بندگان بوده، منصوب از جانب خدا، معصوم و داراي علم خدادادي است.

كليدواژه‌ها: امام صادق(ع)، امامت، عصمت، علم، نصب، مرجعيت.

سال دوم، شماره دوم، تابستان 1390، ص 5 ـ 26

Ma'rifat-i Kalami، Vol.2. No.2، Summer 2011

حميدرضا شاكرين*

چكيده

عصمت پيامبران و امامان از مسائل بسيار مهم در قلمرو عقايد ديني است و بخش حجيمي از ادبيات ديني و معارف اسلامي را به خود اختصاص داده است. در عين حال در دعاها و مناجات‌هاي پيامبر(ص) و امامان(ع) به فرازهايي برمي‌خوريم كه ايشان به خود نسبت گناه داده و از پيشگاه ربوبي خواستار آمرزش شده‌اند. منكران عصمت، اين مسئله را دليلي بر نفي عصمت امامان(ع) قلمداد كرده‌اند. در اين مقاله بر آنيم تا نسبت اين رفتار پيامبر(ص) و امامان(ع) را با عصمت بازكاويم و روشن سازيم كه با معناكاوي توبه و استغفار و بررسي وجوه مختلف براي توبه و استغفار، هيچ زمينه‌اي براي منافي‌انگاري عصمت و استغفار نيست و بين آنها سازگاري كامل برقرار است. افزون بر آن مي‌توان وجوهي از توبه و استغفار را در نظر گرفت كه نه‌تنها تلائم، بلكه بر تلازم عصمت و استغفار دلالت دارد.

كليدواژه‌ها: عصمت، توبه، استغفار، تلائم، تعاند، تلازم، دفع.

، سال اول، شماره دوم، تابستان 1389، ص 143 ـ 158

علم و عصمت امام از ديدگاه اصحاب اميرالمؤمنين(ع)

سيدعلي هاشمي*

چکيده

تحقيق دربارة باورهاي اساسي شيعه در موضوع امامت، از مباحث مهمي است که به اصالت و اعتبار اين باورها. با مطالعة منابع اوليه مي‌توان به اين نتيجه رسيد که خاستگاه ديدگاه کنوني شيعه دربارة علم و عصمت ائمه(ع)، ديدگاه‌هاي اصحاب خاص امام علي(ع) است. آنان امام را حجت خدا و داراي علم الهي گسترده مي‌دانستند. اگرچه بايد توجه داشت که به دليل شرايط آن دوره، تازه بودن اين مباحث و تفاوت سطح معرفتي افراد، به طور طبيعي ترديد‌هايي نيز در ميان بعضي مشاهده مي‌شود. اين مقاله بارويكرد تحليلي و بررسي اسنادي با هدف بررسي جايگاه علم و عصمت امام(ع) از ديدگاه امام علي(ع) تدوين يافته است.

کليدواژه‌ها: علم امام، عصمت، اصالت باورهاي شيعه، شيعيان اوليه، اصحاب ائمه.

سال اول، شماره اول، بهار 1389، ص 133 ـ 162

محمدحسين فارياب

چكيده

نوشتار حاضر با رويكرد تحليلي، به بازخواني و بررسي نقلي رايج متكلمان اماميه در پنج قرن نخست هجري دربارة عصمت امام(ع) مي‌پردازد. از آنجا كه بيشتر برهان‌هاي دالّ بر عصمت امام، كه امروزه ارائه مي‌شود، شكل تكامل يافته‌اي از ارائه شده در قرون نخستين است، نويسنده با هدف آشنايي با پيشينه اين برهان‌ها، به معرفي و بررسي آنها پرداخته است. هر چند نقطه آغاز تسمك به برهان‌هاي نقلي براي اثبات عصمت امام(ع) در قرن دوم هجري و به وسيله هشام‌بن‌حكم بوده است، اما نمي‌توان از تلاش‌هاي مرحوم شيخ مفيد و ابوالصلاح حلبي در متقن‌ساختن انديشه عصمت امام از طريق ارائه متنوع نقلي در اين باره ناديده انگاشت.

در مجموع، ده برهان نقلي دربارة عصمت امام(ع) قابل شناسايي است كه در اين نوشتار به بررسي پنج آيه از آيات مورد نظر خواهيم پرداخت.

كليد واژه‌ها: عصمت، برهان عقلي، قلمرو عصمت.