سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 30، بهار و تابستان 1402، ص 161-178
 

نوع مقاله: پژوهشي
* فاطمه‌سادات حسيني چاوشي/ كارشناس ارشد كلام دانشگاه تهران ـ پرديس فارابي      fateme.hoseini.ch@gmail.com

سال دوازدهم، شماره دوم، پياپي 27، پاييز و زمستان 1400، ص 149-166

نوع مقاله: پژوهشي
* محمدجواد سقاي بي‌ريا / كارشناس ارشد تفسیر و علوم قرآن مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)     mjbiria@iki.ac.ir
علي‌اوسط باقري / استاديار گروه تفسير و علوم قرآن مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)     bagheri@qabas.net
دريافت: 20/10/1400 ـ پذيرش: 31/03/1401

* سيدمحمدمهدي نبويان / دکتراي فلسفه تطبيقي مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    smm.nabavian@yahoo.com
محمود فتحعلي / دانشيار گروه کلام مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    mafathali@gmail.com
دريافت: 28/12/1398 ـ پذيرش: 02/06/1399
چکيده
حیات پس از مرگ و کیفیت آن، در همة ادیان مسئله‌ای جدی و مهم به‌شمار مي‌آید. اندیشمندان اسلامی به‌ برکت قرآن و سنت، به تبیین و تحلیل این مسئله پرداخته و اندیشة ناب اسلامی را بازگو کرده‌اند. ایشان هرچند معاد روحانی را پذیرفته‌اند، دربارة معاد جسمانی و کیفیت آن اختلاف‌نظر دارند. براساس عقیدة صحیح و نیز براساس ظاهر آیات و روایات، معاد جسمانی در روز قیامت با جسم و بدنی عنصری محقق مي‌شود، نه با بدن مثالی. بااین‌حال، بر نظریة معاد جسمانی با جسم عنصری، شبهه‌ها و اشکال‌هایی از سوی برخی اندیشمندان مطرح شده است. در این نوشتار، پنج شبهه از شبهات مهمِ معاد جسمانی با جسم عنصری، نقد و بررسی مي‌گردد و نشان داده مي‌شود که هیچ‌یک از آنها نمي‌توانند ظهور آیات و روایات در عنصری بودنِ معاد جسمانی را خدشه‌دار کنند. این شبهات عبارت‌اند از ویژگی‌های بهشتیان، کم نشدن از درختان بهشتی، ابتلا و امتحان، عدم تزاحم مکانی و زمانی در موجودات اخروی و وصول به کمال. علت انتخاب این شبهات آن است که ازیک‌سو این شبهات در مقایسه با شبهات دیگر از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند؛ و از سوی دیگر، در آثار فلسفی و کلامی کمتر دربارة آنها بحث شده است.
کلیدواژه‌ها: معاد، جسم عنصری، جسم مثالی، تزاحم مکانی و زمانی.
 

سال هفتم، شماره اول، پياپي 17، پاييز و زمستان 1395

مهدي ديناروند / كارشناسي ارشد فلسفه اخلاق دانشگاه قم mahdi.dinarvand@chmail.ir

احمد عابدي / دانشيار گروه فلسفه و كلام دانشگاه قم

دريافت: 25/02/1395 ـ پذيرش: 18/07/1395

چکيده

عارف کامل، حضرت علامه ميرزامحمد‌علي شاه‌آبادي که از نوادر دوران و نوابغ زمان است و حقيقتاً ايشان را بايد مفسر جدي فطرتِ قرآني دانست، با نظريۀ فطرت خود، مبناي وثيقي در تبيين ارتباط ميان کتاب تکوين (انسان) و کتاب تدوين (قرآن) بنا نهاد. اينکه تمام دين با همۀ اصول و فروعش و با فقه و اخلاق و اعتقادياتش ريشه در فطرت بشري داشته باشد، مي‌تواند از نظريۀ فطرت علامه شاه‌آبادي قابل اصطياد باشد. لذا در اين مقاله به تبيين نظريۀ فطرت ايشان پرداخته و كوشيده‌ايم که فطري بودن تمام ارکان و اجزاي دين (توحيد، معاد، نبوت و امامت، اخلاق و احکام) را مبتني بر نظريۀ فطرت آيت‌الله شاه‌آبادي مورد بحث و بررسي قرار دهيم و به اثبات برسانيم. همچنين به برخي از نتايج حاصل از اين نظريه در حوزه‌هاي گوناگون دين و اخلاق، از جمله استفاده‌اي که مي‌توان از آن در اثبات «خالي نبودن زمين از حجت حق» کرد، اشاره شده است.

کليدواژه‌ها: فطرت، توحيد، معاد، ولايت، اخلاق، عشق.

سال دوم، شماره اول، بهار 1390، ص 75 ـ 100

Ma'rifat-i Kalami، Vol.2. No.1، Spring 2011

مهدي تراب‌پور*

چكيده

معاد جسماني‌ گرچه آموزه‌اي ديني و منصوص است، در طول تاريخ بحث‌هاي فراواني را رقم زده است. پرداختن به مسئلة تناسخ و تبيين صحيح رابطة آن با معاد ‌جسماني، پاسخ به يكي از آن مباحث است. در گزارش ديدگاه‌ها بر روش توصيفي و در نقد و بررسي آنها بر روش عقلي و نقلي متمركز خواهيم شد. تناسخي كه به منزلة جايگزين معاد مطرح شود، باطل است؛ چراكه علاوه بر مخالفت قطعي با آيات و روايات، موجب تعلق دو نفس به يك‌ بدن و اجتماع دو روح در يك‌تن است و همچنين ناهماهنگي بين نفس و بدن را موجب‌ مي‌شود؛ اما تناسخي كه به معناي شكل ‌گرفتن نفس انسان به صورت مثالي خاص متناسب با نيات، ملكات و اعمال او نه‌تنها محذوريتي ايجاد نمي‌كند، ادلّة ديني نيز دارد. معاد جسماني - ‌روحاني به اين معناست كه روح به بدن باز مي‏گردد و بدن عيناً همان بدن دنيوي است؛ هرچند كه بدن او در دنيا بدن مادي و طبيعي، در آخرت بدن اخروي است.

كليدواژه‌ها: تناسخ، مُلكي، ملكوتي، معاد، جسماني - ‌روحاني، رجعت.

، سال اول، شماره دوم، تابستان 1389، ص 159 ـ 178

تحليل عقايد شيخيه در بسترسازي بابيت و بهائيت

حميد فلاحتي*

چکيده

از ديرباز مسائلي مانند معاد جسماني، معراج جسماني پيامبر، غيبت و امکان طول عمر امام زمان در بين انديشوران مطرح بوده و نظراتي  براي توجيه اين باورها بيان شده است. ازجمله نظرات احمد احسائي، كه فرقة شيخيه منتسب به اوست، در اين خصوص مطرح است. رهبران بابيت و بهائيت، به ويژه علي محمد شيرازي که از باورهاي شيخيه متأثر بودند، با پر رنگ کردن مسائلي مانند رکن رابع يا مهدويت نوعي با تأثير از نظريه جسد هورقليايي شيخ احمد، ابتدا مدعي نيابت، سپس مهدويت و در نهايت، پيامبري شدند. از اين‌رو، مي‌توان يکي از زمينه‌هاي پيدايش بابيت و بهائيت را تأثير پذيري از عقايد شيخيه دانست. اين مقاله با رويكرد تحليلي با هدف شناسايي بستر‌هاي پيدايش بابيت و بهائيت تدوين يافته است.

كليد‌واژه‌ها: بهائيت، بابيت، شيخيه، معاد، معراج، مهدويت.