Ma`rifat-e Kalami, Volume 14, Issue 2, No 31, Year 2025 , Pages 175-189
A Critical Analysis of Mulla Sadra's Narrative Evidence on Ending of the Torment of the Sinners of Hell
Writers:
Rasool mohammadjafari
/ Associate Professor of Quran and Hadith Sciences, Shahid University of Tehran / r.mjafari@shahed.ac.ir
/ Associate Professor of Quran and Hadith Sciences, Shahid University of Tehran / r.mjafari@shahed.ac.irAbstract:
Mulla Sadra has presented a special theory about the immortality or kholud of the torment of hellish people and he tries to argue for it and document it by Islamic traditions. These narrations were used by Ibn Arabi and others before him, and Mulla Sadra was under his influence in this regard. Using a "descriptive-analytical" method, this study tries to critically analyze the narrative evidence of Mulla Sadra in ending the punishment of the sinners in hell. According to the findings of the research, narratives are evaluated in both external criticism and internal criticism. Considering the external criticism, I will clarify that the narrations are very weak (za’if) in terms of their sources and documents. Considering the internal criticism, and classifying the narrations into three categories (Quranic verses, hadiths, and reason), I will show that the hadiths that imply the termination of punishment and the negation of kholud for everyone, are rejected due to their contradiction with Quranic verses of Kholud. There are two types of narrations (general narrations and special narrations) which oppose to Mulla Sadra's narrative evidence. Narrations are criticized for some rational reasons as well.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :تحلیل انتقادی ادله روایی ملاصدرا در پایان‌پذیری عذاب مخلَّدان دوزخ
Abstract:
ملاصدرا درباره‌ی جاودانگی یا خلود عذاب دوزخیان نظریه‌ی خاصی ارائه داده و درصدد استدلال و استناد به روایات برآمده است. پیش از وی این روایات مورد استناد ابن‌عربی و غیر او بوده و ملاصدرا در این زمینه از وی تأثیر پذیرفته است. پژوهش حاضر با روش «توصیفی ـ تحلیلی» درصدد تحلیل انتقادی ادله‌ی روایی ملاصدرا در پایان‌پذیری عذاب مخلَّدان دوزخ است. مطابق یافته‌های تحقیق، روایات در دو محور نقد بیرونی و نقد درونی ارزیابی گردیدند. در محور نقد بیرونی روشن شد که روایات از نظر منبع و سند در نهایت ضعف قرار دارند. در محور نقد درونی با عرضه‌ی روایات به سه دسته دلیل (آیات، روایات و عقل) روشن گردید روایاتی که بر انقطاع عذاب و نفی خلود از همگان دلالت دارند، به سبب مخالفت با آیات خلود مردودند. دو دسته روایت (روایات عام و روایات خاص) معارض ادله‌ی روایی ملاصدرا هستند. با چند دلیل عقلی نیز روایات نقد گردیدند.
References:
- ابن‌حنبل، أحمد، بی‌تا، مسند أحمد، بیروت، دارالصادر.
- ابن‌عربی، محی‌الدین، بی‌تا، الفتوحات المکیه، بیروت، دارالصادر.
- ابن‌عربی، محی‌الدین، 1410ق، رحمة من الرحمن فى تفسیر و اشارات القرآن، دمشق، مطبعة نضر.
- ابوحیان اندلسى، محمد‌بن یوسف، 1420ق، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت، دارالفکر.
- بخاری، محمد‌بن إسماعیل، 1401ق، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
- برقى، احمد‌بن محمد‌بن خالد، 1371، المحاسن، قم، دارالکتب الإسلامیه.
- بستانى، فؤاد، 1375، فرهنگ ابجدى، تهران، اسلامی.
- بغوى، حسین‌بن مسعود، 1420ق، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- بلاغى نجفى، محمدجواد، 1420ق، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، بنیاد بعثت.
- بیضاوى، عبدالله‌بن عمر، 1418ق، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلى، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
- ترمذی، محمد، 1403ق، سنن الترمذی، تحقیق و تصحیح عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت، دارالفکر.
- ثعلبى، احمد‌بن محمد، 1422ق، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- جزائری، سیدعبدالله، بی‌تا، تحفة السنیة فی شرح نخبة المحسنیة، بی‌جا، بی‌نا.
- جزائری، سیدنعمتاللهبن عبدالله، 1388، عقود المرجان فی تفسیر القرآن، قم، نور وحى.
- جوادی آملی، عبدالله، 1388، تسنیم، قم، اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله، 1387الف، تفسیر موضوعی قرآن کریم (معاد در قرآن)، قم، اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله، 1387ب، دین‌‌شناسی، قم، اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله، 1389الف، قرآن حکیم از منظر امامرضا(ع)، قم، اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله، 1389ب، منزلت عقل در هندسة معرفت دینی، قم، اسراء.
- رضایى اصفهانى، محمدعلى، 1384، درس‌نامة روش‌ها و گرایش‌هاى تفسیرى قرآن، قم، مرکز جهانى علوم اسلامى.
- سبزواری، هادی، 1981، تعلیقات الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- سید رضی، محمد‌بن حسین، 1414ق، نهج البلاغه، شرح صبحی صالح، محقق فیض‌الاسلام، قم، هجرت.
- سیوطی، عبدالرحمن، 1404ق، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى.
- شبّر، سیدعبدالله، 1407ق، مصابیح الانوار فی حل مشکلات الأخبار، بیروت، مؤسسة النور للمطبوعات.
- شهرستانى، محمد‌بن عبدالکریم، 1364، الملل و النحل، تحقیق محمد بدران، قم، الشریف الرضی.
- صدوق، محمد‌بن علی، 1362، الخصال، تحقیق على‌اکبر غفارى، قم، جامعة مدرسین.
- صدوق، محمد‌بن علی، 1398ق، التوحید، تصحیح هاشم حسینى، قم، جامعة مدرسین.
- طباطبائى، سیدمحمدحسین، 1417ق، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، جامعة مدرسین.
- طباطبائى، سیدمحمدحسین، 1353، قرآن در اسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- طبرسی، فضل‌بن حسن، 1372، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو.
- طبرى، محمد‌بن جریر، 1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة.
- طوسى، محمد‌بن حسن، بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- علوى‌مهر، حسین، 1384، آشنایى با تاریخ تفسیر و مفسران، قم، مرکز جهانى علوم اسلامى.
- عیاشی، محمد‌بن مسعود، 1380ق، تفسیر العیاشی، تحقیق هاشم رسولى محلاتى، تهران، المطبعة العلمیة.
- عینی، بدرالدین، بی‌تا، عمدة القاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- فخر رازى، محمد‌بن عمر، 1420ق، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- فراهیدى، خلیل‌بن أحمد، 1409ق، العین، قم، هجرت.
- کاشانى، حبیباللهبن على مدد، 1383، تفسیر ست سور، تهران، شمس الضحى.
- کلینی، محمد‌بن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
- کوفى اهوازى، حسین‌بن سعید، 1402ق، الزهد، محقق غلامرضا عرفانیان یزدى، قم، المطبعة العلمیة.
- مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- مرکز المصطفی، 1419ق، العقائد الاسلامیه، قم، مرکز المصطفی للدراسات الاسلامیه.
- مسعودی، عبدالهادی، 1388، وضع و نقد حدیث، تهران، سمت.
- مسلم، مسلم‌بن حجاج قشیری، بی‌تا، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر.
- مکى‌بن حموش، مکى‌بن ابى‌طالب حموش قیسى، 1429ق، الهدایة إلى بلوغ النهایة، امارات، جامعة الشارقه.
- ملاصدرا، محمد‌بن ابراهیم، 1981، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- ملاصدرا، محمد‌بن ابراهیم، 1360، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تهران، مرکز نشر دانشگاهى.
- ملاصدرا، محمد‌بن ابراهیم، 1366، تفسیر القرآن الکریم، قم، بیدار.
- نووی، یحیی‌بن شرف، 1407ق، شرح صحیح مسلم، بیروت، دارالکتاب العربی.
- هاشمى خویى، میرزاحبیب‌الله و دیگران، 1400ق، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة و تکملة منهاج البراعة (خوئى)، تهران، مکتبة الإسلامیة.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
mohammadjafari, Rasool.(2025) A Critical Analysis of Mulla Sadra's Narrative Evidence on Ending of the Torment of the Sinners of Hell. Ma`rifat-e Kalami, 14(2), 175-189 https://doi.org/10.22034/kalami.2024.2022019
Rasool mohammadjafari."A Critical Analysis of Mulla Sadra's Narrative Evidence on Ending of the Torment of the Sinners of Hell". Ma`rifat-e Kalami, 14, 2, 2025, 175-189
mohammadjafari, R.(2025) 'A Critical Analysis of Mulla Sadra's Narrative Evidence on Ending of the Torment of the Sinners of Hell', Ma`rifat-e Kalami, 14(2), pp. 175-189
