An Analytical-Critical Review of the Ontological Theories on Divine Attributes in the Muslims’ Thoughts

چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
- قرآن کریم.
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین (۱۳۷۵). اسماء و صفات حق. تهران: اهل قلم.
- ابنابیشریف، محمد بن محمد (1425ق). المسامرة شرح المسایرة. تحقیق: کمالالدین قاری و عزالدین معمیش. بیروت: المکتبة العصریة.
- ابنترکه، علی بن محمد (1378). شرح فصوصالحکم. تحقیق: محسن بیدارفر. قم: بیدار.
- ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1412ق). بیان تلبیس الجهمیة. تصحیح: محمد بن عبدالرحمن بن قاسم. ریاض: دارالقاسم.
- ابنحزم اندلسی، محمد (1416ق). الفصل فی الملل و الاهواء و النحل. تعلیق: احمد شمسالدین. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ابنخلدون، ولیالدین (1979م). المقدمه. تحقیق: علی عبدالواحد وافی. قاهره: دار النهضة المصریة.
- ابنرشد، ابوالولید محمد بن احمد (1998م). الکشف عن مناهج الادلة. مقدمه و شرح جابری. بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (1326ق). تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات. قاهره: دار العرب.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. بهاهتمام عبدالله نورانی. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فى بحر الضلالات. تصحیح: محمدتقی دانشپژوه. تهران: دانشگاه تهران.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (1404ق الف). الشفا. تحقیق: سعید زائد و دیگران. قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (1404ق ب). التعلیقات. تحقیق: عبدالرحمن بدوی. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
- ابنقیم الجوزیه، محمد بن ابیبکر (1984م). اجتماع جیوش الاسلامیه. بیروت: بینا.
- ابنملاحمی، رکنالدین محمود (۱۳۸۶). الفائق فی اصول الدین. تحقیق: ویلفرد مادلونگ و مارتین مکدمورت. تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران / مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین.
- احسائی، احمد (1430ق). جوامعالکلم. بصره: الغدیر.
- احمدوند، معروفعلی (1389). رابطة ذات و صفات الهی. قم: بوستان کتاب.
- اسفراینی، ابوالمظفر (بیتا). التبصیر فی الدین. تحقیق: محمد زاهد کوثری. قاهره: المکتبة الازهریة للتراث.
- اشعری، ابوالحسن (بیتا). اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع. تصحیح: حموده غرابه. المکتبة الازهریة للتراث.
- اشعری، ابوالحسن (۱۴۰۰ق). مقالات الاسلامیین. تصحیح: هلموت ریتر. قیسبادن (آلمان): دار النشر فرانز شتاینر.
- اشعری، ابوالحسن (۱۴۱۴ق). الابانة عن اصول الدیانة. تحقیق: عباس صباغ. بیروت: دار النفائس.
- آمدی، سیفالدین (۱۳۹۱ق). غایة المرام فی علم الکلام. تحقیق: حسن محمود عبداللطیف. قاهره: مجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
- آمدی، سیفالدین (1423ق). ابکار الافکار فی اصول الدین. تحقیق: احمد محمد مهدی. قاهره: دار الکتب.
- باقلانی، محمد بن طیب (1407ق). تمهید الاوائل. تحقیق: عمادالدین احمد حیدر. بیروت: موسسة الکتب الثقافیه.
- بحرانی، علی بن میثم (1379). شرح نهجالبلاغه. تهران: دفتر نشر الکتاب.
- بزدوی، علی بن محمد (۱۳۸۳ق). اصول الدین. تحقیق: هانز بیترلنس. قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
- بغدادی، عبدالقاهر (1408ق). الفرق بین الفرق. بیروت: دار الجیل ـ دار الافاق.
- بغدادی، عبدالقاهر (2003م). اصول الایمان. تحقیق: ابراهیم محمد رمضان. بیروت: دار مکتبة الهلال.
- بنولید، علی (1403ق). تاج العقاید و معدن الفوائد. تحقیق: عارف تامر. بیروت: موسسة عزالدین.
- بیاضی، کمالالدین احمد (1428ق). اشارات المرام من عبارات الامام. تحقیق: احمد فرید المزیدی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- بیهقی، احمد بن حسین (1417ق). کتاب الاسماء و الصفات. تحقیق: عبدالرحمن عمیره. بیروت: دار الجیل.
- پینس، اس (1365ق). مذهب الذرة عند المسلمین. ترجمه از آلمانی به عربی: محمدعبدالهادی ابوریده. قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
- تبریزی، ملارجبعلی (1378). رسالة اثبات واجب. در: منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران. تدوین: سیدجلالالدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- ترابی، محرم (1386). آیا حال همان ثابتات ازلیه است. حکمت و فلسفه، 3(2و3)، 77ـ89.
- تفتازانی، سعدالدین (1407ق). شرح العقائد النسفیه. تحقیق: حجازی سقا. قاهره: مکتبة الکلیات الازهریه.
- تفتازانی، سعدالدین (1409ق). شرح المقاصد. قم (افست): شریف الرضی.
- جارالله، زهدی (۱۹۹۰م). المعتزله. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
- جامی، عبدالرحمان (1358). الدرة الفاخرة. بهاهتمام نیکو لاهیر و علی موسوی بهبهانی. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی.
- جرجانی، میرسیدشریف (1325ق). شرح المواقف. تصحیح: بدرالدین نعسانی. قم (افست): شریف الرضی.
- جلالی، سیدلطفالله (۱۳۸۶). تاریخ و عقاید ماتریدیه. قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
- جوادی آملی، عبدالله (1383). توحید در قرآن. قم: اسراء.
- حامدی، ابراهیم بن الحسین (1416ق). کنز الولد. تحقیق: مصطفی غالب. بیروت: دار الاندلس.
- حلبی، ابوصلاح (1404ق). تقریب المعارف. قم: الهادی.
- حمصی رازی، سدیدالدین (1412ق). المنقذ من التقلید. قم: موسسة النشر الاسلامی.
- خوشصحبت، مرتضی و یوسفیان، حسن (۱۳۹۹). بازخوانی نظریة نیابت ذات از صفات در هستیشناسی اوصاف الهی و نسبت آن با نظریة نفی صفات و نظریة عینیت. معرفت کلامی، 11(1)، ۲۳ـ۴۰.
- دفتری، فرهاد (۱۳۷۵). تاریخ و عقاید اسماعیلیه. ترجمة فریدون بدرهای. تهران: فرزان روز.
- ذبیحی، محمد (۱۳۸۹). فلسفة مشاء با تکیه بر اهم آراء ابنسینا. تهران: سمت.
- ذهبی، شمسالدین محمد بن احمد (۱۴۱۰ق). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام. تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری. بیروت: دار الکتاب العربی.
- رازی، فخرالدین (۱۴۲۰ق الف). المطالب العالیة من العلم الالهیة. ضبط: محمد عبدالسلام شاهین. بیروت: دار الکتب العربی.
- رازی، فخرالدین (1420ق ب). المحصل. تحقیق حسین آتای. قم: منشورات شریف الرضی.
- رازی، فخرالدین (1976م). لوامع البینات فی الاسماء و الصفات (شرح الاسماء الله الحسنی). تحقیق: طه عبدالرؤف سعد. قاهره: مکتبة الکلیات الازهریه.
- رازی، فخرالدین (1411ق). المباحث المشرقیه فى علم الالهیات و الطبیعیات. قم: بیدار.
- رازی، ابوحاتم (۱۳۷۷). الاصلاح. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل.
- ربانی گلپایگانی، علی (1372). اشعریه. کیهان اندیشه، 9(6)، 123ـ134.
- رشتی، سیدکاظم (۱۴۳۰ق). اصول العقاید. ترجمة میرزاحسن احقاقی. بیروت: دار المحجة البیضاء.
- زاهدی، عبدالرضا (1383). صفات خبری در اندیشة مفسران کرامی. مقالات و بررسیها، ۷۵، ص57ـ68.
- الزینی، محمد عبدالرحیم (1431ق). عمرو بن عبید و الاصول الخمسة: دراسة مقارنة بین فکر المعتزلة و الاباضیة. مصر: المنصوره، دار الیقین.
- سبحانی، جعفر (۱۳۸۰). مفاهیم القرآن. قم: مؤسسة الامام الصادق.
- سبحانی، جعفر (1427ق). بحوث فی الملل و النحل. قم: مؤسسة الامام الصادق.
- سبزواری، ملاهادی (۱۳۷۵). اسرار الحکم. مقدمه و حاشیة ابوالحسن شعرانی. تهران: امیرکبیر.
- سبزواری، ملاهادی (1379). شرح المنظومه. تصحیح: حسن حسنزاده آملی. تهران: ناب.
- سجستانی، ابویعقوب اسحق بن احمد (بیتا). الافتخار. تحقیق: مصطفی غالب. بیروت: دار الاندلس.
- سهروردی، شهابالدین (1375). المشارع و المطارحات. در: مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- سید رضی، محمد بن حسین (1414ق). نهجالبلاغه. تحقیق: صبحی صالح. قم: هجرت.
- سید مرتضی، علی بن حسین (۱۳۸۱). الملخص فی اصول الدین. تحقیق: محمدرضا انصاری قمی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی ـ کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
- شافعی، حسن (۱۴۱۸ق). الآمدی و آراؤه الکلامیه. قاهره: دار السلام.
- شاهآبادی، محمدعلی (۱۳۸۷). رشحات البحار. ترجمه و تصحیح: زاهد ویسی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- شبر، سیدعبدالله (1424ق). حق الیقین فی معرفة اصول الدین. قم: انوار الهدی.
- الشواشی، سلیمان (1993م). واصل بن عطا و آراؤه الکلامیه. لیبی: دار العربیة للکتب.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1425ق). نهایة الاقدام فی علم الکلام. تحقیق: احمد فرید مزیدی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1364). الملل و النحل. تحقیق: محمد بدران. قم: الشریف الرضی.
- شیرازی، ابواسحق (1425ق). الاشاره. تحقیق: محمد حسن اسماعیل. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- صابونی، نورالدین (۱۹۶۹م). البدایة من الکفایة فی الهدایة فی اصول الدین. تحقیق: فتحالله خلیف. مصر: دار المعارف.
- صبحی، احمد محمود (۱۹۹۲م). فی علم الکلام. اسکندریه: مؤسسة الثقافة الجامعیة.
- صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب. تصحیح: محمد خواجوی. تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
- صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1366). شرح اصول کافی. تصحیح: محمد خواجوی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. تصحیح: محمدمصطفى فولادکار. بیروت: موسسة التاریخ العربی.
- صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث.
- صدوق، محمد بن علی (1398ق). التوحید. قم: موسسة النشر الاسلامی.
- صدوق، محمد بن علی (1414ق). الاعتقادات. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1419ق). الرسائل التوحیدیه. بیروت: موسسة النعمان.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1973م). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: الاعلمی.
- طوسی، محمد بن حسن (1394). تمهید الاصول. قم: رائد.
- طوسی، محمد بن حسن (1406ق). الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دار الاضواء.
- طوسی، نصیرالدین (1383). رسالة شرح مسألة العلم. در: اجوبة المسائل النصیریة. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- طوسی، نصیرالدین (1405ق). نقد المحصل. بیروت: دار الاضواء.
- طوسی، نصیرالدین (1413ق). قواعد العقائد. تحقیق: على حسن خازم. لبنان: دار الغربه.
- العسلی، خالد (1965م). جهم بن صفوان و مکانته فی الفکر الاسلامی. بغداد: المکتبة الاهلیة.
- عطوان، حسین (۱۹۸۶م). الفرق الاسلامیة فی بلاد الشام فی عصر الاموی. بیروت: دار الجیل.
- العقل، ناصربنعبدالکریم (1418ق). القدریة و المرجئة. ریاض: دار الوطن.
- علی، عصامالدین محمد (1972م). فلسفة و فرق المعتزله. در: همدانی. المنیة و الامل. اسکندریه: دار المطبوعات الجامعیه.
- غزالی، ابوحامد (1409ق). الاقتصاد فی الاعتقاد. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- الفاخوری، حنا و الجر، خلیل (۱۳۷۳). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. ترجمة عبدالمحمد آیتی. تهران: علمی و فرهنگی.
- فخری، ماجد (۱۳۷۲). سیر فلسفه در جهان اسلام. ترجمة نصرالله پورجوادی و دیگران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- قاری، علی (1428ق). شرح کتاب الفقه الاکبر. تعلیق: علی محمد دندل. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- القرشی، عمادالدین ادریس بن حسن (1411ق). زهر المعانی. تحقیق: مصطفی غالب. بیروت: مجد.
- قمی، سعید (1362). کلید بهشت. تصحیح: محمد مشکوة. تهران: الزهراء.
- قمی، سعید (1415ق). شرح توحید الصدوق. مقدمه و تصحیح: نجفقلی حبیبی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کاشانی، کمالالدین عبدالرزاق (1380). مجموعه رسائل و مصنفات کاشانی. تهران: میراث مکتوب.
- الکردی، راجح عبدالحمید (1400ق). علاقة صفات الله تعالی بذاته. عَمّان: دار الفرقان.
- کرمانی، احمد حمیدالدین (1960م). الریاض. تحقیق: عارف تامر. بیروت: دار الثقافه.
- کرمانی، احمد حمیدالدین (1967م). راحة العقل. تحقیق: مصطفی غالب. بیروت: دار الاندلس.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تصحیح: علیاکبر غفاری. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- گوهر، میرزاحسن (۱۳۸۵ق). الرسائل المهمة فی التوحید و الحکمة (المخازن و اللمعات و البراهین الساطعه). بیجا: بینا.
- لامشی، ابوثناء (1995م). التمهید لقواعد التوحید. تحقیق: عبدالحمید ترکی. بیروت: دار الغرب الاسلامی.
- ماتریدی، ابومنصور (بیتا). التوحید. مقدمه و تحقیق: فتحالله خلیف. بیجا: دار الجامعات المصریه.
- مازندرانی، ملاصالح (1382ق). شرح الکافی؛ الاصول و الروضه. تحقیق: ابوالحسن شعرانی. تهران: المکتبة الإسلامیة.
- مانکدیم، قوامالدین (1422ق). شرح الاصول الخمسه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۹۸). آموزش فلسفه. قم: مؤسسۀ آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
- مظفر، محمدرضا (1993م). الفلسفة الاسلامیة. تدوین: سیدمحمدتقی طباطبایی تبریزی. بیروت: دار الصفوه.
- مفید، محمد بن نعمان (1413ق). سلسلة المؤلفات الشیخ المفید. بیروت: دار المفید.
- موسوی خوانساری، سیدابوالقاسم جعفر (بیتا). مناهج المعارف در بیان اصول دین. حاشیة احمد روضاتی. تهران: بینا.
- نادر، البیر نصری (1950م). فلسفة المعتزلة: فلاسفة الاسلام الاسبقین. اسکندریه: دار نشر الثقافه.
- ناطقی، حیاتالله (۱۳۸۵). خدا و صفات خدا در مکتب امامیه و ماتریدیه. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
- نراقی، محمدمهدی (۱۳۷۵). اللمعة الالهیة و الکلمات الوجیزة. تصحیح: جلالالدین آشتیانی. تهران: انجمن فلسفه و حکمت.
- نسفی، ابومعین (۱۴۰۷ق). التمهید فی اصولالدین. تحقیق: عبدالحی قابیل. قاهره: دار الثقافه.
- نسفی، ابومعین (1421ق). بحر الکلام. دمشق: مکتبة دار الفرفور.
- نسفی، ابومعین (۱۹۹۳م). تبصرة الادلة فی اصولالدین. تحقیق: کلود سلامه. دمشق: معهد العلمی الفرنسی للدراسات العربیه.
- النشار، علی سامی (۱۹۷۴م). نشأة الفکر الفلسفی فی الاسلام. قاهره: دار المعارف.
- ولفسن، هری اوسترین (۱۳۶۸). فلسفة علم کلام. ترجمة احمد آرام. تهران: الهدی.