The Intellectual and Narrative Proofs of the Knowledge of God's Essence
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Habibollah / Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Qom University / daneshshahraki@qom.ac.ir
Sayed Ali Malekiyan
/ Ph.D. Student of Islamic Philosophy and Theology, Qom University / sam61783@yahoo.com
/ Ph.D. Student of Islamic Philosophy and Theology, Qom University / sam61783@yahoo.comAbstract:
Muslim philosophers face a challenge in the knowledge of God: the Almighty God and religious leaders have invited them to know God on the one hand; and there are teachings that forbid thinking about God’s essence on the other hand. This has created a question of whether the philosophers' method of rational dealing with this issue is basically correct or not. If their method is correct, how should these teachings be dealt with? This challenge led us to analyze this question to find out if it is possible to know God at all. And if so, to what extent? Is it possible to know only the attributes of God or is it possible to know the essence of God? To determine the exact dimensions of this challenge, I will study it in some steps. In the first step, I briefly explain the three points of view that can be proposed in this field; in the second step, I examine the proofs of these views, and in the final step, I prove my view, criticizing the other views, and will show that it is possible to know God's attributes and acts; however, it is not possible to know God’s essence.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :ارزیابی ادله‌ی عقلی و نقلی معرفت اِکتناهی ذات خدا
Abstract:
فیلسوف مسلمان در زمینه‌ی شناخت خدا با چالشی روبه روست: از طرفی، خدای متعال و پیشوایان دین او را به خداشناسی دعوت کرده اند؛ و ازطرف دیگر، آموزه هایی وجود دارند که تفکر درباره‌ی خدا را منع کرده اند. این امر سبب شده است که در اذهان این سؤال مطرح شود که آیا اساساً روش فلاسفه در مواجهه‌ی عقلانی با این مسئله درست است؟ اگر روش فلاسفه درست است، پس با این آموزه ها چه باید کرد؟ همین چالش ما را بر آن داشت که به واکاوی این ابهام بپردازیم تا معلوم شود که آیا اصلاً امکان شناخت خدا هست؟ و اگر هست، تا چه حد؟ آیا فقط صفات خدا را می توان شناخت یا رسیدن به کنه ذات هم امکان دارد؟ پس برای مشخص شدن دقیق ابعاد این چالش، در چند مرحله به کاوش خواهیم پرداخت. در مرحله‌ی اول با بیان مختصری سه دیدگاه قابل طرح در این زمینه را تبیین می کنیم؛ در مرحله‌ی دوم، به بررسی ادله‌ی این دیدگاه ها می پردازیم و در مرحله‌ی نهایی با نقد دیدگاه های رقیب، دیدگاه برگزیده‌ی خویش را اثبات می کنیم، مبنی بر اینکه امکان شناخت اوصاف و افعال الهی وجود دارد؛ هرچند شناخت اکتناهی خدا امکان پذیر نیست.
References:
- نهج‌البلاغه، 1379، ترجمه و شرح سيدعلي‌نقي فيض‌الاسلام، چ پنجم، تهران، فيض الاسلام.
- ابن‌سينا، حسين‌بن عبدالله، 1376، الإلهيات من کتاب الشفاء، تحقيق حسن حسن‌زاده آملي، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامي.
- ـــــ ، 1379، النجاة من الغرق في بحر الضلالات، تحقيق و مقدمه محمدتقي دانش‌پژوه، چ دوم، تهران، دانشگاه تهران.
- ـــــ ، 1403ق، الإشارات و التنبيهات (مع المحاکمات)، قم، دفتر نشر الکتاب.
- ـــــ ، 1404ق، المنطق من کتاب الشفاء، تصدير ابراهيم مدکور، تحقيق سعيد زائد، قم، كتابخانة آيت‌الله مرعشي نجفي.
- ابن‌عجيبه، احمد، ۱۴۱۹ق، البحر المديد في تفسير القرآن، تحقيق احمد عبدالله قرشي رسلان، قاهره، حسن عباس زکي.
- ابن‌منظور، محمدبن مکرم، 1408ق، لسان العرب، به کوشش علي شيري، بيروت، دارالاحياء التراث العربي.
- برقي، احمدبن محمدبن خالد، 1371ق، المحاسن، تحقيق جلال‌الدين محدث، چ دوم، قم، دارالکتب الاسلامي.
- پترسون، مايکل و ديگران، ۱۳۹۰، عقل و اعتقاد ديني؛ درآمدي بر فلسفه دين، ترجمة احمد نراقي و ابراهيم سلطاني، چ هفتم، تهران، طرح نو.
- تميمي آمدي، عبدالواحدبن محمد، 1410ق، غرر الحكم و درر الكلم، تحقيق سيدمهدي رجايي، چ دوم، قم، دارالکتب الاسلامي.
- توکلی، محمدهادی و اعظم قاسمی، 1396، «امکان معرفت عقلی به خداوند متعال از منظر حکیم سبزواری»، حکمت معاصر، ش 3، ص 21-38.
- جوادي آملي، عبدالله، 1383الف، تفسير موضوعي قرآن کريم، ج 2 (توحيد در قرآن)، تنظيم حيدرعلي ايوبي، قم، اسراء.
- ـــــ ، 1383ب، «علم و ايمان»، رواق انديشه، ش 31، ص 3ـ23.
- جوهري، اسماعيل‌بن حماد، 1399ق، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، ط. الثانيه، بيروت، دارالعلم للملايين.
- خطيب، عبدالکريم، ۱۴۲۴ق، تفسير القرآني للقرآن، بيروت، دارالفکر العربي.
- خوانساري، جمال‌الدين محمد، 1366، شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، تحقيق و تصحيح ميرجلال‌الدين حسيني ارموي، چ چهارم، تهران، دانشگاه تهران.
- راغب اصفهاني، حسين‌بن محمد، ۱۴۱۲ق، مفردات الفاظ القرآن، تحقيق صفوان عدنان داوودي، بيروت، دارالشاميه.
- زبيدي، ماجد ناصر، ۱۴۲۸ق، التيسير في التفسير للقرآن برواية أهل البيت، بيروت، دارالمحجة البيضاء.
- سبزواری، ملاهادی، 1369، شرح المنظومه (قسم الحکمة: غرر الفرائد و شرحها)، تعلیقات حسن حسن‌زاده آملی، تحقيق مسعود طالبی، تهران، ناب.
- سهروردی، شهاب‌الدین، ۱۳۷2، مجموعه مصّفات شیخ اشراق، ج ۱ (المشارع و المطارحات)، تصحیح و مقدمه هانری کربن، سيدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، چ دوم، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- شعراني، ابوالحسن، 1398ق، نثر طوبي يا دائرةالمعارف لغات قرآن مجيد، چ دوم، تهران، کتابفروشي اسلاميه.
- شهرزوري، شمس‌الدين، ۱۳۸۳، رسائل الشجرة الإلهية في علوم الحقائق الربانية، مقدمه، تصحيح و تحقيق نجفقلي حبيبي، تهران، مؤسسة پژوهشي حکمت و فلسفة ايران.
- صدرالمتألهين، ۱۳۶۱، تفسیر القرآن الکریم، تصحيح محمد خواجوی، چ دوم، قم، بيدار.
- ـــــ ، ۱۳۶۳، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ـــــ ، 1981م، الحکمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، تعليقات ملاهادي سبزواري، چ سوم، بیروت، دار احياء التراث العربی.
- صدوق، محمدبن علي، ۱۳۶۲، الأمالي، چ چهارم، تهران، کتابخانه اسلاميه.
- ـــــ ، 1398ق، التوحيد، تحقيق و تصحيح هاشم حسيني، قم، جامعة مدرسين.
- طباطبائي، سيدمحمدحسين، ۱۳۹۰ق، الميزان في تفسير القرآن، چ دوم، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
- طبرسي، فضل‌بن حسن، ۱۴۱۲ق، تفسير الجوامع الجامع، تصحيح ابوالقاسم گرجي، قم، مركز مديريت حوزة علميه.
- طريحي، فخرالدين، 1375، مجمع البحرين و مطلع النيرين، چ سوم، تحقيق احمد حسيني اشکوري، تهران، مرتضوي.
- فارابی، ابونصر، ۱۴۰۵ق، الجمع بین رأی الحکیمین، مقدمه و تعلیق البیر نصری نادر، چ دوم، تهران، الزهراء.
- ـــــ ، ۱۹۸۶م، کتاب الحروف، مقدمه، تحقیق و تعلیق محسن مهدی، بیروت، دارالمشرق.
- فيومي، احمدبن محمد، 1405ق، المصباح المنير، قم، هجرت.
- قرطبي، محمدبن احمد، ۱۳۶۴، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو.
- کاشاني، حبيب‌الله‌بن علي‌مدد، ۱۳۸۳، تفسير ستّ سور، تحقيق مؤسسة فرهنگي ضحي، تهران، شمس الضحي.
- کليني، محمدبن يعقوب، ۱۳۶۵، الکافي، تحقيق علي‌اکبر غفاري و محمد آخوندي، چ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلاميه.
- گرجیان، محمدمهدی و محمدرضا صمدی، 1392، «حدّ معرفت انسان به خدا از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا»، پژوهش‌های اعتقادی ـ کلامی، ش 12، ص 83ـ102.
- مصطفي، ابراهيم و ديگران، ۱۹۷۲م، المعجم الوسيط، ويرايش دوم، تركيه، المکتبة السلاميه.
- مطهري، مرتضي، 138۸، مجموعه آثار، چ چهارم، تهران، صدرا.
- مکارم شيرازي، ناصر و ديگران، ۱۳۷۱، تفسير نمونه، چ دهم، تهران، دارالکتب الاسلاميه.
- مکارم شيرازي، ناصر،۱۴۲۱ق، الأمثل في تفسير کتاب اللّه المنزل، ترجمه و تلخيص محمدعلي آذرشب، قم، مدرسة الامام علي‌بن ابيطالب.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Habibollah, Malekiyan, Sayed Ali.(2025) The Intellectual and Narrative Proofs of the Knowledge of God's Essence . Ma`rifat-e Kalami, 13(2), 7-24
Habibollah ; Sayed Ali Malekiyan."The Intellectual and Narrative Proofs of the Knowledge of God's Essence ". Ma`rifat-e Kalami, 13, 2, 2025, 7-24
, H, Malekiyan, S.(2025) 'The Intellectual and Narrative Proofs of the Knowledge of God's Essence ', Ma`rifat-e Kalami, 13(2), pp. 7-24
