Pages:
171-188
Receive Date: 2025/02/24
Accept Date: 2025/02/24
Abstract:
Allameh Tabataba’i discusses the finality of acts in three steps: the first step is to prove the finality of every movement; the second step is to prove the finality of perfectible subjects in accidental and substantial movements; and the third step is to prove the finality of non-perfectible subjects. Using a descriptive-analytical method in this research, and analyzing Allameh's phrases, I have concluded that the comprehensive definition of goal is "the perfect and complete status that is meant by the subject for performing the action". Considering the semantic symmetry of purpose and expediency, I will discuss expediency in Divine and human actions and finally come to the conclusion that purpose and expediency in human actions are outside the act because of their missing perfection; but in Divine actions, they are the Divine action themselves. On this basis, the Ash'arite’s view who believe the Divine actions do not have any expediency, and also the Mu'tazilite’s view who believe the Divine actions have expediencies in relation to the servants, would be invalid.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :غایت و مصلحت افعال فاعل ارادی از دیدگاه علامه طباطبائی
Abstract:
علامه طباطبائی در سه گام به غایتمندی افعال می پردازند: گام نخست اثبات غایتمندی هر حرکتی؛ گام دوم اثبات غایتمندی فاعل های کمال پذیر در حرکت های عرضی و جوهری؛ و گام سوم اثبات غایتمندی فاعل های کمال ناپذیر. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، بعد از تحلیل عبارات علامه به این نتیجه رهنمون می شویم که تعریف جامع غایت عبارت است از «کمال و تمامی که مراد و مقصود بالذات فاعل برای انجام فعل است». در ادامه با توجه به تقارن معنایی غایت و مصلحت، به بحث مصلحت در افعال الهی و انسانی می پردازیم و درنهایت به این نتیجه می رسیم که غایت و مصلحت، در افعال انسانی به جهت کمال مفقودی که دارند، خارج از فعل است؛ اما در افعال الهی، نفس فعل الهی است. مطابق این برداشت، دیدگاه اشاعره که افعال الهی را دارای مصالح نمی دانند، همچنین دیدگاه معتزله که افعال الهی را دارای مصالح مربوط به خلایق می دانند، مردود می شود.
References:
- اماني، ميثم، 1395، «تحليل غايت افعال انساني از منظر علامه طباطبائي»، انديشه علامه طباطبائي، سال سوم، ش 4، ص 26ـ45.
- ايجي، عبدالرحمان، بيتا، المواقف في الکلام، بيروت، عالم الکتب.
- پورجهانی، مرضیه، 1392، علت غایی از دیدگاه علامه طباطبائی، استاد مصباح، جوادی آملي، پایاننامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- جرجاني، ميرسيدشريف، 1325ق، شرح المواقف، قم، شريف الرضي.
- شجاعي، احمد، 1398، «غايتمندي افعال الهي از ديدگاه متكلمان اسلامي»، پژوهشنامه كلام تطبيقي شيعه، سال اول، ش 1، ص 208ـ231.
- طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1387الف، اصول فلسفه رئاليسم، به كوشش سيدهادى خسروشاهى، چ دوم، قم، بوستان کتاب.
- ـــــ ، 1387ب، روابط اجتماعى در اسلام، به کوشش سيدهادى خسروشاهى و محمدجواد حجتى كرمانى، قم، بوستان کتاب.
- ـــــ ، 1388، بررسىهاى اسلامى، به كوشش سيدهادى خسروشاهى، چ دوم، قم، بوستان كتاب.
- ـــــ ، 1416ق، نهاية الحکمة، چ دوازدهم، قم، جامعة مدرسين.
- ـــــ ، 1417ق، الميزان فى تفسير القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
- ـــــ ، 1422ق، بداية الحكمة، تصحيح عباسعلي زارعي سبزواري، قم، جامعة مدرسين.
- عميد، حسن، 1389، فرهنگ فارسي عميد، تهران، رشد.
- فراهيدي، خليلبن احمد، 1409ق، العين، قم، هجرت.
- مطهري، مرتضي، 1380، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
- معين، محمد، 1386، فرهنگ فارسي، چ چهارم، تهران، ادنا.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Borhan, Mahdi.(2025) The Goal and Expediency of Volitional Subject Acts from Allameh Tabatabai's Point of View. Ma`rifat-e Kalami, 13(2), 171-188
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mahdi Borhan."The Goal and Expediency of Volitional Subject Acts from Allameh Tabatabai's Point of View". Ma`rifat-e Kalami, 13, 2, 2025, 171-188
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Borhan, M.(2025) 'The Goal and Expediency of Volitional Subject Acts from Allameh Tabatabai's Point of View', Ma`rifat-e Kalami, 13(2), pp. 171-188
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Borhan, M. The Goal and Expediency of Volitional Subject Acts from Allameh Tabatabai's Point of View. Ma`rifat-e Kalami, 2025; 13(2): 171-188