Ma`rifat-e Kalami, Volume 15, Issue 1, No 32, Year 2025 , Pages 107-124
A Critical Examination of the Attribution of "Denial of Bazakhī Evolution and Rejection of Substantial Motion After Death" to Mullā Ṣadrā
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Mojtaba َAfsharpour
/ Assistant Professor, Department of Theology, Higher Education Complex of Philosophy and Religious Studies, Al-Mustafa International University / Mojtaba_Afsharpoor@miu.ac.ir
/ Assistant Professor, Department of Theology, Higher Education Complex of Philosophy and Religious Studies, Al-Mustafa International University / Mojtaba_Afsharpoor@miu.ac.irseyed mohamad hosein Aletaha / PhD Student of Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations / smh.altaha@urd.ac.ir
/ PhD Student of Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations / smh.altaha@urd.ac.irMohammad Javad Jafarmalek / Graduate of Level 4 Specialized Exegesis, Esrā Higher Education Institute / mj.jafarmalek71@gmail.com
Seyyed Ali Mousavi / MA Student of Islamic Philosophy and Theology, Bāqir al-ʿUlūm University / aliii.mousaviii7679@gmail.com
Abstract:
The philosophical explanation of the transformations of the human soul after death and its evolution in Barzakh (purgatorial realm) and the Hereafter is among the key issues in philosophical anthropology and eschatology. This article analyses and evaluates the claim that Mullā Ṣadrā regarded death and the soul’s liberation from the natural world as the end of substantial motion and intrinsic human transformation, thereby denying any motion or perfection in higher stages, including Barzakh. Using the descriptive-analytical method and relying on library resources, this study comprehensively examines the validity of attributing the "denial of Barzakhī evolution and rejection of substantial motion of the soul after liberation from the body" to Mullā Ṣadrā. The findings reveal that there is no explicit denial of Barzakhī evolution in any of Mullā Ṣadrā’s statements. In fact, in his final theory, he unequivocally affirms the soul’s perfection and motion in Barzakh and the Hereafter.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی انتقادی نسبت «انکار تکامل برزخی و نفی حرکت جوهری پس از مرگ» به ملاصدرا
Abstract:
تبیین حِکمی تحولات نفس انسانی پس از مرگ و استکمال برزخی و اخروی آن، از مسائل کلیدی انسان‌شناسی و معادشناسی فلسفی است. مسئلة اصلی مقاله، تحلیل و بررسی این ادعاست که ملاصدرا مرگ و رهایی نفس از عالم طبیعت را پایان حرکت جوهری و تحول ذاتی انسان دانسته و بر این اساس هرگونه حرکت و استکمال در مراحل بالاتر، از جمله برزخ را انکار کرده است. ما در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایة منابع کتابخانه‌ای، به هدف بررسی صحت یا عدم صحت انتساب «انکار تکامل برزخی و نفی حرکت جوهری نفس پس از رهایی بدن» به ملاصدرا، با نگاهی جامع، همة استنادات به ملاصدرا در پژوهش‌های مذکور را واکاویده‌ایم و به این نتیجه دست یافته‌ایم که نه‌تنها در هیچ‌یک از این عبارات تصریح به نفی تکامل برزخی وجود ندارد؛ بلکه ملاصدرا در نظریة نهایی خویش با صراحت تمام به استکمال نفس و حرکت آن در برزخ و آخرت اذعان کرده است.
References:
- قرآن کریم.
- افشارپور، مجتبی، گرجیان، محمدمهدی و قمی، محسن (1399). نفس انسان، مَثَل اعلای خدا در حکمت متعالیه. خردنامة صدرا، 26(2)، 37ـ52.
- ترکاشوند، احسان (1394). سیری در حیات برزخی انسان و ویژگی‌های آن با تکیه بر دیدگاه ملاصدرا. حکمت اسلامی، 2(3)، 149ـ181.
- جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم. قم: اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله (1393). رحیق مختوم. قم: اسراء.
- حسن‌زاده آملی، حسن (1365). هزار و یک نکته. تهران: رجاء.
- حسن‌زاده آملی، حسن (1385). عیون مسائل النفس و سرح العیون فی شرح العیون. تهران: امیرکبیر.
- سعیدی، احمد (1391). تکامل برزخی در حکمت متعالیه و کتاب و سنت. معرفت فلسفی، 9(3)، 11ـ44.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1416ق). نهایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1424ق). بدایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
- عبودیت، عبدالرسول (1400). درآمدی به نظام حکمت صدرائی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- فیاضی، غلامرضا (1389). علم النفس فلسفی. تحقیق و تدوین: محمدتقی یوسفی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مصباح یزدی، محمدتقی (1393). شرح جلد هشتم الاسفار الاربعه. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مطهری، مرتضی (1385). مجموعه‌آثار. تهران: صدرا.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1360الف). اسرار الآیات و انوار البینات. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1360ب). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1361). العرشیه. تهران: مولی.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1375). مجموعه رسائل فلسفی. تصحیح و تحقیق: حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1378). رساله فی الحدوث. تهران: بنیاد حکمت اصلامی صدرا.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1383). شرح اصول الکافی. تعلیقات ملاعلی نوری. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث.
- نبویان، سیدمحمدمهدی (1400). جستارهایی در فلسفة اسلامی مشتمل بر آرای اختصاصی آیت‌الله فیاضی. قم: مجمع عالی حکمت اسلامی.
- نورمحمدی، یحیی و عبودیت، عبدالرسول (1396). تبیین تکامل برزخی بر اساس مبانی صدرالمتألهین. معرفت کلامی، 8(2). 61ـ74.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
َAfsharpour, Mojtaba, Aletaha, seyed mohamad hosein, Basiri, Ahmadreza , Jafarmalek, Mohammad Javad, Mousavi, Seyyed Ali.(2025) A Critical Examination of the Attribution of "Denial of Bazakhī Evolution and Rejection of Substantial Motion After Death" to Mullā Ṣadrā. Ma`rifat-e Kalami, 15(1), 107-124 https://doi.org/10.22034/kalami.2025.5001003
Mojtaba َAfsharpour; seyed mohamad hosein Aletaha; Ahmadreza Basiri; Mohammad Javad Jafarmalek; Seyyed Ali Mousavi."A Critical Examination of the Attribution of "Denial of Bazakhī Evolution and Rejection of Substantial Motion After Death" to Mullā Ṣadrā". Ma`rifat-e Kalami, 15, 1, 2025, 107-124
َAfsharpour, M, Aletaha, S, Basiri, A, Jafarmalek, M, Mousavi, S.(2025) 'A Critical Examination of the Attribution of "Denial of Bazakhī Evolution and Rejection of Substantial Motion After Death" to Mullā Ṣadrā', Ma`rifat-e Kalami, 15(1), pp. 107-124
