Ma`rifat-e Kalami, Volume 7, Issue 2, No 17, Year 2025 , Pages 171-193

    Philosophical “Explanation” of Justice in in the Theological Thought of Mulla Sadra

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Mahdi Ganjvar / Assistant professor of the department of philosophy and Islamic theology of the University of Isfahan / ganjvar78@gmail.com
    Majid Sadeghi Hasanabadi / Associate professor of the department of philosophy and Islamic theology of the University of Isfahan. / majd@ltr.ui.ac.ir
    Mohammad / Associate professor of the department of philosophy and Islamic theology of the University of Isfahan / m.bid@theo.ui.ac.ir
    فروغ السادات رحیم پور / Associate professor of the department of philosophy and Islamic theology of the University of Isfahan / fr.rahimpoor@gmail.com
    Abstract: 
    The concept of “divine justice,” is one of the important topics of theology which has been the focus of attention of thinkers and philosophers of the East and the West. The extensive research of justice-researchers indicates the serious concern which possessors of illumination and thought have for this issue: ranging from Plato and Aristotle in Ancient Greece, to Alpharabius, Avicenna, and Muslim philosophers, until now, each one of them have been somehow involved in the issue of justice and have devoted a part of their philosophical works to this concept. Meanwhile, the philosophical outlook of Mulla Sadra toward the issue of divine justice has been less attended to by researchers. Owing to this research gap and necessity, the following writing, while analyzing the essence and significance of justice in his thought, has inferred and expounded on three domains of divine justice (genetical, canonical, and penal justice; these have been implicitly and sporadically referred to in different parts of his works). This inference and explanation has been made in a problem-oriented style and by reference to authentic sources as well as by exploring the philosophical and interpretive [tafsīrī] works of Mulla Sadra.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :تبیین فلسفی آموزه‌ی «عدل» در اندیشۀ کلامی صدرالمتألهین
    Abstract: 
    آموزة «عدل الهی»، یکی از مباحث مهم کلامی است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و فیلسوفان شرق و غرب بوده است. تحقیقات گسترده عدل پژوهان، از دغدغه و اهتمام جدی صاحبان اندیشه به این مسئله حکایت دارد؛ از افلاطون و ارسطو در یونان باستان گرفته تا فارابی و ابن سینا و فیلسوفان مسلمان و سپس تا عصر حاضر، هر یک به نحوی با موضوع عدالت درگیر بوده و بخشی از آثار فلسفی خود را به آن اختصاص داده اند. در این میان، نگرش فلسفی صدرالمتألهین به مسئلة عدل الهی، کمتر مورد عنایت پژوهشگران واقع شده است. نظر به این ضرورت و خلأ پژوهشی، نوشتار حاضر به سبک مسئله محور و با مراجعه به منابع معتبر و کاوش در آثار فلسفی و تفسیری صدرالمتألهین، ضمن تحلیل ماهیت و جایگاه عدل در اندیشة وی، سه ساحت از عدل الهی (عدل تکوینی، تشریعی و جزایی) را (که تلویحاً و به نحو پراکنده در مواضع مختلف از آثار وی مورد اشارت قرارگرفته) استنباط و تبیین کرده است.
    References: 
    • ابراهيمي ديناني، غلامحسين، 1375، اسماء و صفات حق، تهران، اهل حق.
    • ابن‌سينا، حسين‌بن عبدالله، 1404ق، الشفا (الالهيات)، قم، منشورات مكتبة آية‌الله العظمى المرعشى النجفى.
    • اکبريان، رضا، 1388، جايگاه انسان در حکمت متعاليه ملاصدرا، تهران، علم.
    • پرتو، ابوالقاسم، 1373، انديشه‌هاي فلسفي ايراني، تهران، اساطير.
    • جوادي آملي، عبدالله، 1386، رحيق مختوم؛ شرح حکمت متعاليه، قم، اسراء.
    • حمصي رازي، محمود‌بن علي، 1412ق، المنقذ من التقليد، قم، موسسه النشر الاسلامي.
    • راغب اصفهاني، حسين‌بن محمد، 1412ق، المفردات في غريب القرآن، تحقيق صفوان عدنان داودي، بيروت، دارالعلم.
    • سبحاني، جعفر و محمد محمدرضايي، 1384، انديشۀ اسلامي1، قم، معارف.
    • سبزواري، ملاهادي، 1372، شرح الأسماء، أو شرح دعاء الجوشن الکبير، تهران، دانشگاه تهران.
    • شرتوني , سعيد، 1361، أقرب الموارد في فصح العربيه و الشوارد، قم، منشورات مكتبه المرعشي النجفى.
    • طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1374، تفسير الميزان، ترجمه سيدمحمدباقر موسوي، قم، جامعه مدرسين.
    • فارابي، ابونصرمحمد، 1346ق، التنبيه علي سبيل السعادة، حيدر آباد دکن، مطبعة مجلس دايرة المعارف العثمانية.
    • ـــــ ، 1361، انديشه‌هاي اهل مدينه فاضله، ترجمه و تحشيه سيدجعفر سجادي، تهران، کتابخانه ظهوري.
    • ـــــ ، 1959م، مبادي آراء اهل المدينة الفاضلة، البير نصري نادر، بيروت، المطبعة الکاثوليکية.
    • فيومي، احمدبن محمد، 1372، المصباح المنير، قم، دار الهجره.
    • لاهيجي، عبدالرزاق، 1372، سرمايه ايمان در اصول اعتقادات، تهران، الزهرا.
    • مجلسي، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بيروت، دار الاحياء التراث العربي.
    • معتزلي، قاضي‌عبدالجبار، 1422ق، شرح الاصول الخمسه، بيروت، داراحياء التراث العربي.
    • صدرالمتألهين، 1340، رسالۀ سه اصل، تصحيح سيدحسين‌نصر، تهران، چاپخانه دانشگاه تهران.
    • ـــــ ، 1366، تفسير القرآن الكريم، تصحيح و تقديم محسن بيدارفر، قم، بيدار.
    • ـــــ ، 1981م، الحکمه المتعاليه في الاسفار الاربعه العقليه، بيروت، دار احياء التراث العربي
    • ـــــ ، 1346، الشواهد الربوبيه فى المناهج السلوكية، تصحيح و تعليق سيدجلال‌الدين آشتياني، مشهد، دانشگاه مشهد.
    • ـــــ ، 1363، مفاتيح الغيب، تصحيح محمد خواجوي، تهران، مؤسسة تحقيقات فرهنگى‏.
    • ـــــ ، 1367، شرح اصول کافي، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
    • ـــــ ، 1375، مجموعه رسائل فلسفي صدرالمتألهين، تحقيق و تصحيح حامد ناجي‌اصفهاني، تهران، حکمت.
    • ـــــ ، 1381، کسر الاصنام الجاهليه، تصحيح و تحقيق محسن جهانگيري، تهران، بنياد حکمت صدرا.
    • Aristotle, 1952, “Nicomachean Ethics”, in Great Books, Encyclopaedia Britannica, vol 8
    • Plato, 1974, “Republic”, in Great Books, penguin, vol 6
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ganjvar, Mahdi, Sadeghi Hasanabadi , Majid, , Mohammad, , .(2025) Philosophical “Explanation” of Justice in in the Theological Thought of Mulla Sadra. Ma`rifat-e Kalami, 7(2), 171-193

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mahdi Ganjvar; Majid Sadeghi Hasanabadi ; Mohammad ; ."Philosophical “Explanation” of Justice in in the Theological Thought of Mulla Sadra". Ma`rifat-e Kalami, 7, 2, 2025, 171-193

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ganjvar, M, Sadeghi Hasanabadi , M, , M, , .(2025) 'Philosophical “Explanation” of Justice in in the Theological Thought of Mulla Sadra', Ma`rifat-e Kalami, 7(2), pp. 171-193

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ganjvar, M, Sadeghi Hasanabadi , M, , M, , . Philosophical “Explanation” of Justice in in the Theological Thought of Mulla Sadra. Ma`rifat-e Kalami, 2025; 7(2): 171-193