Ma`rifat-e Kalami, Volume 11, Issue 2, No 25, Year 2025 , Pages 157-176

    The Logic Behind the Influence of Theological Beliefs on the Historiography

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Javad Soleymani Amiri / Associate Professor of History, IKI / soleimani@qabas.net
    Abstract: 
    The relationship between theology and history, especially the role of theology in the study of the biography of the infallibles, is an important discussion in historiography. Using a rational-analytical method this paper studies the multidimensionality of historical phenomena, the presence of a series of unseen causes in historical developments and the need to pay attention to the axioms and the theoretical framework in science as evidence for the role of theology in historiography. In the next step, the necessity of systematic influence of theology on historiography was proved, the criterion of the influence of theology on history was explained and the preference of epistemological value was introduced as a criterion for the influence of theological propositions on historical propositions. Accordingly, the verbal propositions will be preferred to historical propositions, if the theological proposition is certain, but the historical proposition is uncertain; or the verbal proposition is suspicious but the historical proposition is probable (it means there is a 50% or less 50% chance of being true); or both are suspicious or probable, but the verbal proposition is more likely to be true than the historical proposition
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :منطق تأثیرگذاری باورهای کلامی بر تاریخ‌پژوهی
    Abstract: 
    نسبت دانش کلام با تاریخ، مخصوصاً بررسی نقش دانش کلام در سیره پژوهیِ معصومان، بحثی مهم در حوزۀ تاریخ پژوهی به شمار می آید. در این نوشتار براساس روش عقلی ـ تحلیلی، ذوابعاد بودن پدیده های تاریخی، حضور سلسله علل غیبی در تحولات تاریخی، و لزوم لحاظ کردن اصول موضوعه وچارچوب نظری در علوم به عنوان ادلۀ جواز نقش آفرینی علم کلام در تاریخ پژوهی تبیین شدند؛ آن گاه ضرورت تأثیرگذاری نظام مند علم کلام بر تاریخ پژوهی اثبات شده و معیار تأثیرگذاری کلام بر تاریخ تبیین گردید و ترجیح ارزش معرفت شناختی به عنوان معیار تأثیرگذاری گزاره های کلامی بر گزاره های تاریخی معرفی شده، براین اساس درصورتی که گزارۀ کلامی یقینی، ولی گزارۀ تاریخی غیر یقینی باشد یا گزاره کلامی ظنی، ولی گزارۀ تاریخی احتمالی باشد (یعنی پنجاه درصد یا کمتر از آن احتمال صدق داشته باشد)، یا هر دو ظنی یا احتمالی باشند، ولی احتمال صدق گزاره کلامی بیش از گزارۀ تاریخی باشد، گزار، کلامی بر گزارۀ تاریخی ترجیح داده خواهد شد.
    References: 
    • ابن ‌ابي‌الحديد معتزلي، عبدالحميد، 1387ق، شرح نهج‌البلاغه، تحقيق ابوالفضل ابراهيم، ط الثانيه، بيروت، داراحياء الكتب العربي.
    • ابن‌سعد، محمد،1410ق، الطبقات الكبرى، تحقيق محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دار الكتب العلميه.
    • ابن‌طاووس، سیدبن، 1414ق، الملهوف في قتلي الطفوف (لهوف)، تحقيق فارس تبريزيان، قم، اسوه.
    • ابن‌قولويه، جعفربن محمد، 1356ق، کامل الزيارات، تحقيق عبدالحسين اميني، نجف، مطبعة المرتضويه.
    • ابن‌نما حلى، جعفربن محمد،1406ق، مثير الأحزان‏، تحقيق مدرسة امام مهدى‏، چ سوم‏، قم‏، مدرسة امام مهدى‏.
    • ابن‌هشام، عبدالملك، بى‌تا، السيرة النبوية، تحقيق مصطفى السقا و ابراهيم الأبيارى و عبدالحفيظ شلبى، بيروت، دار المعرفه.
    • ابوریه، محمود، بی‌تا، أضواء علی السّنة المحمدیه، ط الرابعه، قاهره، دارالفکر.
    • اشعري، ابوالحسن، 1397ق، الإبانة عن أصول الديانة، تحقيق د. فوقية حسين‌محمود، قاهره، دار الانصار.
    • اصفهانى‏، ابونعيم، 1412ق، دلائل النبوة، تحقيق محمد رواس و عبدالبر عباس‏، چ سوم‏، بيروت‏، دار النفائس‏‏.
    • اميني، عبدالحسين، 1403ق، الغدير، چ پنجم، بيروت، دارالكتب العربي.
    • باقلانی، ابوبکر، بی‌تا، الانصاف، مصدر الکتاب موقع الوراق، بی‌جا، المکتبة الشامله.
    • بحراني، سيد‌هاشم، 1416ق، البرهان في تفسير القرآن، تهران، بنياد بعثت.
    • بيهقى‏، ابوبكر، 1405ق، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشريعة، بيروت‏، دار‌الكتب العلميه.
    • تستری، محمدتقی، 1428ق، قاموس الرجال، ط الثانیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
    • جرجانی، ميرسيدشريف، 1412ق، التعريفات‏، چ چهارم‏، تهران، ناصر خسرو.
    • خاتمى، احمد‏، 1370‏، فرهنگ علم كلام‏، تهران، صبا.
    • خوارزمى‏، موفق‌بن احمد، 1423ق، مقتل الحسين، چ دوم‏، قم، انوار الهدى.
    • ذهبی، محمدبن احمد، 1414ق، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب الارنووط و محمد نعیم العرقسوسی، ط العاشره، بیروت، مؤسسة‌ الرسالة.
    • رضایی، مرتضی، 1392، «بررسی سیره مدنی رسول خدا در پژوهش‌های تاریخی همیلتون گیب»، مطالعات تاریخ اسلام، ش 19، ص 71-87.
    • رنجبران، داود، 1395، بررسی مطالعات سیره نبوی در ویراست دوم دائرة المعارف اسلام با تأکید بر گفتمان یهودی، قم، معارف.
    • سبحانی، جعفر، 1396، منشور عقاید امامیّه، چ هفتم، قم، توحید.
    • ـــــ ، 1421ق، مفاهيم القرآن‏، چ چهارم، قم‏، مؤسسة امام صادق.
    • سبحانی، محمدتقی، 1388، «سخنرانی با موضوع: رابطه علم کلام با علم تاریخ، تاریخ در گذرگاه اندیشه 2»، انجمن تاریخ‌پژوهان، قم، ص 31-55.
    • سيوطى، عبدالرحمن، 1404ق، 1404ق، الدر المنثور فى التفسير بالماثور، قم‏، كتابخانه آيت‌الله مرعشى نجفي.
    • شعرانى‏، ابوالحسن، 1381، دمع السجوم (ترجمه نفس المهموم اثر شيخ عباس قمى)‏، قم، هجرت‏‏.
    • صادقی کاشانی، مصطفی، 1398، درآمدی بر مبانی کلامی تاریخ‌نگاری اسلامی، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • صدوق، محمد‌بن‌على، 1378ق‏، عيون اخبار الرضا‏، تحقيق مهدي لاجوردى، تهران، جهان‏.
    • صفار، محمد‌بن حسن‏، 1404ق، بصائرالدرجات في فضائل آل محمد، تحقيق محسن‌بن عباسعلى كوچه‌باغى، چ دوم، قم‏، مكتبة آيت‌الله مرعشي نجفي.
    • صفدی، خلیل‌بن ایبک، بی‌تا، نکت الهمیان فی نکت العمیان، بيروت، المکتبة الشامله.
    • طباطبائى، سيدمحمدحسين، 1403ق، الميزان فى تفسير القرآن، چ پنجم، بيروت، مؤسسة الأعلمى للمطبوعات.
    • طبرى آملى صغير، محمد‌بن جريربن رستم، 1413ق، دلائل الإمامة،‏ تحقيق قسم الدراسات الإسلامية مؤسسة البعثة، قم‏، بعثت‏‏‏.
    • طبري، محمد‌بن جرير، 1387ق، تاريخ الأمم و الملوك، تحقيق محمدابو الفضل ابراهيم، ط. الثانيه، بيروت، دار التراث.
    • عاملى، جعفرمرتضى‏، 1415ق، الصحيح من سيرة النبي الأعظم‏، چ چهارم، بيروت‏، دار الهادي.‏
    • فيض كاشانى، محمد بن شاه مرتضى‏، 1415ق، تفسير الصافي‏، مقدمه و تصحيح: اعلمى، حسين‏، چ سوم، تهران‏، مكتبة الصدر .
    • قمى، على‌بن ابراهيم‏، 1363، تفسير القمي‏، تحقيق طيب موسوى جزايرى، چ سوم، قم‏، دار الكتاب‏‏.
    • كلينى، محمد‌بن يعقوب، 1407ق، الكافي، تحقيق على‌اكبر غفارى و محمد آخوندى، چ چهارم، تهران‏‏، دار الكتب الاسلاميه.
    • گرامی، سیدمحمدهادی و محمد قندهاری، 1392، «واکاوی رابطه کلام و تاریخ فکر در مطالعات شیعه‌شناسی»، مطالعات تاریخ اسلام، ش 18، ص 139-171.
    • لاهيجى‏، فياض،1383، گوهر مراد، تهران، سايه‏‏.
    • ماوردى‏، ابوالحسن، 1409ق، أعلام النبوة،‏ بيروت‏، مكتبة الهلال‏.
    • مجلسى‏، محمدباقر، 1382، جلاء العيون، چ نهم، قم‏، سرور.
    • ـــــ ، 1403ق، بحارالانوار، چ ‌دوم، بيروت، دار احياء التراث العربي.
    • مسعودى‏، على‌بن حسين، 1426ق، اثبات الوصية للإمام على‌بن ابى‌طالب‏،‏ چ سوم، قم‏، انصاريان.
    • ـــــ ، 1409ق، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقيق اسعد داغر، چ دوم، قم، هجرت.
    • مصباح، مجتبی و عبدالله محمدی، 1397، معرفت‌شناسی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • مطهرى، مرتضى‏، 1372، مجموعه آثار (حماسه حسینی)‏، چ هشتم، تهران، صدرا.
    • مظفر، ‌محمدرضا، 1387، عقائد الإمامية، تحقيق حامد حنفى‏، چ دوازدهم، قم، انصاريان‏‏‏.
    • معرفت، محمدهادی، ۱۳۸۶، صیانة القرآن من التحریف، قم، التمهيد.
    • مفید، محمد‌بن محمدبن نعمان، 1413ق، الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، تحقيق موسسة آل‌البيت لاحياء التراث، قم، المؤتمر العالمي لالفية الشيخ المفيد.
    • منتظری‌مقدم، حامد، 1396، پیامبر از دیدگاه اهل بیت، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • موسوی تنیانی، سیداکبر، 1398، جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت (میانه مدرسه کوفه و بغداد)، قم، دارالحدیث.
    • نجاشى، احمد‌بن على، ‏1365، رجال النجاشي،‏ تحقيق موسي شبيرى زنجانى، چ ششم، قم‏، جامعة مدرسين.
    • ‌نجمی، محمدصادق، 1383، سیری در صحیحین، چ هفتم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    • نسائی، احمدبن شعیب، 1411ق، السنن الکبری، تحقیق عبدالغفار سلیمان البنداری و سیدحسن کسروی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
    • هیتمی، احمدبن حجر، 1997م، الصواعق المحرقه علی اهل الرفض و الضلال و الزندقه، تحقیق عبدالرحمان‌بن عبدالله الترکی و کامل‌محمد الخراط، بیروت، مؤسسة الرسالة.
    • یعقوبی، احمدبن ابى‌يعقوب، 1373، تاریخ یعقوبی، بيروت، شريف الرضي.
    • یوسفیان، حسن، 1389، «علم غیب امام»، در: دانشنامه امام علی، زیرنظر علی‌اکبر رشاد، چ پنجم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ص 335-374.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Soleymani Amiri, Javad.(2025) The Logic Behind the Influence of Theological Beliefs on the Historiography. Ma`rifat-e Kalami, 11(2), 157-176

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Javad Soleymani Amiri."The Logic Behind the Influence of Theological Beliefs on the Historiography". Ma`rifat-e Kalami, 11, 2, 2025, 157-176

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Soleymani Amiri, J.(2025) 'The Logic Behind the Influence of Theological Beliefs on the Historiography', Ma`rifat-e Kalami, 11(2), pp. 157-176

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Soleymani Amiri, J. The Logic Behind the Influence of Theological Beliefs on the Historiography. Ma`rifat-e Kalami, 2025; 11(2): 157-176