بررسي روايات جرجير درباره عدم خلود در جهنم

سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 30، بهار و تابستان 1402، ص 195-210

نوع مقاله: پژوهشي

محسن ايزدي/ دانشيار گروه معارف دانشگاه قم     mohseneizadi@yahoo.com
* وحيد فرهادي/ دانشجوي دکتري کلام اسلامي دانشگاه قم      vahidfarhadi6776@gmail.com
مهدي احمدي یگانه/ سطح 4 حوزة  علمية قم    ahmadimahdi@gmail.com
دريافت: 15/04/1402 ـ پذيرش: 12/07/1402
چکيده
يکي از ادله نقلي که برخي به آن استناد کرده و بر‌اساس معتقدند عذاب جهنم، حتي براي کفار معاند هم ابدي نيست، روايتي است که با نام «روايت جرجير» مشهور است. اين گروه معتقدند: با رویيدن گياهي به نام «جرجير» (شاهي) در جهنم عذاب از جهنميان برداشته مي‌شود. در مقابل اين ديدگاه، موافقان جاودانگي عذاب جهنم، روايات مذکور را توجيه می‌کنند و به جاودانگي کفار معاند در جهنم اعتقاد دارند. در منابع روايي، روايات جرجير به دو بخش قابل تقسيم‌ است: بخش اول، رواياتي است که قائلان بر عدم خلود، آنها را در کتاب‌هاي خود ذکر کرده‌اند، ‌اما عين الفاظ آن در منابع روايي وجود ندارد. بخش دوم، رواياتي است که در کتب معتبر حديثي ذکر شده‌ است. با توجه به تعارضي که در ظاهر روايات اين باب ديده مي‌شود، درباره جمع يا طرح این روايات، سه ديدگاه مطرح است: 1. انکار روايات جرجير؛ 2. اثبات و جمع روايات؛ 3. تفصيل (بين معاد مثالي و معاد جسماني). با توجه به تعارض آشکاري که در بين روايات باب جرجير ديده مي‌شود و طبق قاعده اصولي باب تعارض و عدم ترجيح برخي از روايات متعارض بر برخي ديگر، نتيجه اين قاعده تساقط روايات اين باب است. علاوه بر آن استناد به اخبار آحاد در اصول دين و مسائل مربوط به آن، قابل پذيرش نیست. اين نوشتار با روش تحليلي ـ توصيفي ديدگاه‌هاي ناظر به حديث جرجير را نقد و بررسی کرده و راه درست براي اثبات يا انکار جاودانگي عذاب جهنم را تمسک به ادله عقلي و نقلي ديگر دانسته است.

کليدواژه‌ها: جرجير، جهنم، خلود، کافر معاند، تعارض، تساقط.