بررسی تشخص و انسان‌وارگی خداوند
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
چکیده:
یکی از مناقشات حاد در الاهیات فلسفی بحث تشخص و عدم تشخص خداوند است. بسیاری از متفکران و پژوهشگران در حوزۀ الاهیات و دین برآنند که خدای وحدت وجودی نامتشخص و خدای ادیان ابراهیمی متشخص است. مطابق این دیدگاه، عارفان ادیان ابراهیمی به اعتبار اینکه قایل به وحدت وجود هستند، به خدای نامتشخص می‌رسند و از آن نظر که ملتزم به دین و متعهد به کتاب‌های مقدس هستند، باید به خدای متشخص معتقد باشند. ازاین‌رو آنها دائم در کشاکش بین تشخص و عدم تشخص به‌سر می‌برند و از این حیث بین بیانات مختلف ایشان ناسازگاری دیده می‌شود. از سوی دیگر ادعا می‌شود که مطابق توصیفی که در کتاب‌های مقدس از خدا شده، خدای متشخص ادیان ابراهیمی دارای صفات انسانی است. و این با خدای نامتناهی وحدت وجودی و واجب‌الوجود فلسفی ناسازگار به نظر می‌رسد. این نوشتار دعاوی مزبور را تحلیل و بررسی کرده و سرانجام با تفکیک معانی گوناگون «تشخص»، «شخص‌وارگی» و «انسان‌وارگی»، تصویر و تبیینی از صفات خدا ارائه داده که مطابق آن بین عرفان اصیل، فلسفة معتبر و دین حق در توصیفی که از خدا می‌کنند، سازگاری تام و یگانگی برقرار است.
کلمات کلیدی:
Article data in English (انگلیسی)
Title:
Examining God's Personality and Antropomorphy
Abstract:
One of the acute controversies in philosophical theology is the discussion of personal God and non-personal god. Many thinkers and researchers of theology and religion believe that the God of ‘unity of being’ is impersonal and the God of Abrahamic religions is personal. According to this point of view, the mystics of Abrahamic religions end up in the impersonal God because they believe in the ‘unity of being’, and they must end up in the personal God since they are committed to religion and the holy books. Therefore, they are constantly in the struggle between personal and non-personal God, and thus there is an inconsistency in their various statements. On the other hand, it is claimed that according to the description of God in the holy books, the personal God of Abrahamic religions has human characteristics. And this seems incompatible with the infinite God of ‘unity of being’ and the philosophical ‘necessary being by itself’. This article analyzes and examines the aforementioned claims and finally, presents an image and explanation of the attributes of God, by distinguishing the different meanings of "individuation", "personality" and "Antropomorphy", according to which there is a kind of unity and a perfect compatibility between God’s description in authentic mysticism, authentic philosophy and true religion.
- نهج البلاغه.
- تورات.
- ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، 1403ق، الإشارات و التنبیهات، همراه شرح خواجه نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین رازی، قم، دفتر نشر کتاب.
- ابن‌عربی، محیی‌الدین، 1400ق، فصوص الحکم، ابوالعلا عفیفی، بیروت، دارالکتاب العربی.
- اسلامی، آزاده، پاییز 1399، «بررسی تصورات از خداوند در مثنوی»، پژوهشنامة متون ادبی دورۀ عراقی، ش 138، ص 1ـ13.
- اشو، راجنیش، 1382، یک فنجان چای، ترجمة مسیحا برزگر، تهران، دارینوش.
- باقرشاهی، علی‌نقی، 1398، «خدای متشخص و خدای غیرمتشخص از نظر علامه اقبال لاهوری»، پژوهش‌های علم و دین، ش19، ص 37ـ54.
- برومر، ونسنت، 1379، سخن گفتن دربارة خدایی متشخص: رساله‌ای دربارة الهیات فلسفی، ترجمة سعید رفسنجانی‌نژاد، تهران، تیسا.
- بهمنیار، ابن‌المرزبان، 1349، التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، تهران، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی.
- خادمی، سمیه، 1399، «خدای متشخص در کشف الأسرار روزبهان بقلی»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، ش 60، ص 43ـ75.
- خراسانی، شرف‌الدین، 1387، نخستین فیلسوفان یونان، تهران، علمی و فرهنگی.
- سبزواری، ملاهادی، بی‌تا، غرر الفرائد (شرح منظومه)، قم، مصطفوی.
- شبستری، محمود، 1377، گلشن راز، با تصحیح حسین الهی قمشه‌ای، تهران، علمی و فرهنگی.
- ملاصدرا، صدرالدین محمدبن ابراهیم، 1981، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیه الأربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- ملاصدرا، صدرالدین محمدبن ابراهیم، ۱۳۰۲، رسائل آخوند ملاصدرا: رسالة فی التّشخص، تهران، چاپ سنگی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1386، نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1404ق، بدایة الحکمة، قم، نشر دانش اسلامی.
- طوسی، محمدبن حسن، ۱۴۱۱ق، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه.
- عطار نیشابوری، فریدالدین، 1383، منطق الطیر، تحقیق محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
- فلوطین، بی‌تا، دورة آثار افلوطین، تهران، خوارزمی.
- فنائی اشکوری، محمد، 1401، آفاق عرفان اسلامی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- قمی، قاضی سعید، 1373، شرح توحید صدوق، تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- گراسمن، نیل، 1400، روح اسپینوزا، ترجمة مصطفی ملکیان، تهران، دوستان.
- مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- ملکیان، مصطفی، درس‌گفتار معنای زندگی (جلسة سوم)، بازیابی شده در: http://bidgoli1371.blogfa.com/post/572.
- مهدی‌پور، حسن، 1397، اخلاق عرفانی عطار نیشابوری، تهران، نگاه معاصر.
- هیک، جان، 1376، فلسفۀ دین، ترجمة بهزاد سالکی، تهران، بین‌المللی الهدی.
- Buber, Martin, 1968, I and Thou, translated by Ronald Gregor Smith New York, Charles Scribner’s Sons.
- Legenhausen, Hajj Muhammad, 1986, "Is God a Person?", Religious Studies, Vol. 22 (3-4), p. 307-323.
- Legenhausen, Hajj Muhammad, 2014, "Does God Have a Mind?" in: Nafs va badan dar akhlāq va Insānshenāsī (Soul and Body in Ethics and Anthropology), Vol. 7, Qom: Research Center for Islamic Theology and Philosophy, Acadamy of Islamic Sciences and Culture.
- McDonald, H.D, 1988, "Monophysitism", in: New Dictionary of Theology, England, Intervarsity Press.
- Peterson, Michael and others, 1991, Reason and Religious Belief, Oxford Oxford University Press.
- Plato, 1997, The Republic (Wordsworth Classics of World Literature), Paperback.
- Regis, Edward, 1976, "Aristotle's 'Principle of Individuation", Phronesis, Vol. 21, No. 2, p. 157-166.
- Wesley, Williams, W, 2009, A study of anthropomorphic theophany and Visio Dei in the Hebrew Bible, the Qur'an and early Sunni Islam, University of Michigan.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
فنایی اشکوری، محمد.(1402) بررسی تشخص و انسان‌وارگی خداوند. دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2)، 59-78 https://doi.org/10.22034/kalami.2024.2020553
محمد فنایی اشکوری."بررسی تشخص و انسان‌وارگی خداوند". دو فصلنامه معرفت کلامی، 14، 2، 1402، 59-78
فنایی اشکوری، محمد.(1402) 'بررسی تشخص و انسان‌وارگی خداوند'، دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2), pp. 59-78
