معرفت کلامی، سال چهاردهم، شماره دوم، پیاپی 31، پاییز و زمستان 1402، صفحات 27-42

    ارزیابی معرفت شناسانه انتقادات وارده بر برهان وجوب و امکان

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ شکوه منظم / دانشجوی دکتری کلام اسلامی، دانشگاه تبریز، ایران. / sh.monazzam1384@gmail.com
    عباس عباس زاده / دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تبریز، ایران. / aabaszadeh@tabrizu.ac.ir
    ناصر فروهی / دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تبریز، ایران.
    doi 10.22034/kalami.2024.5000277
    چکیده: 
    برهان «وجوب و امکان» یکی از متقن‌ترین براهین عقلی اثبات وجود خداست. در این برهان با تکیه بر نیازمندی ممکن‌الوجود به واجب‌الوجود بالذات، بر وجود خدا استدلال می‌شود. با وجود اتقان و استواری این برهان و ابتنای آن بر مقدمات بدیهی عقلی، برخی از فلاسفة غربی و پژوهشگران شرقی انتقاداتی بر آن وارد ساخته و سعی بر آن داشته‌اند تا اعتبار و ارزش معرفتی آن را در جهت اثبات علت اولی مخدوش سازند. فهم صحیح برهان و تحلیل درست اصطلاحات فلسفی آن، اعتبارسنجی ابزارهای معرفتی در تحصیل مقدمات این برهان و شناخت قلمرو کارکرد هریک از آنها می‌تواند ما را در پاسخگویی به بخش عمده‌ای از این اشکالات یاری رساند. این نوشتار از نگاه معرفت‌شناسی و به روش «توصیفی ـ تحلیلی» به بررسی اشکالات واردشده بر این برهان پرداخته و درصدد رفع و پاسخگویی به آنها با تبیین نقش و جایگاه ابزارهای شناختی در مقدمات این برهان است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Epistemological Evaluation of the Criticisms on the Proof of Necessity and Possibility
    Abstract: 
    The argument of "necessity and possibility" is one of the most convincing rational arguments to prove the existence of God. The existence of God is argued based on the possible existence’s need to the necessary being by itself in this argument. Despite the solidity and strength of this argument and its reliance on self-evident rational premises, some Western philosophers and Eastern researchers have criticized it and tried to distort its validity and epistemological value to prove the first cause. Some factors that may help us in answering a major part of these criticisms are as follows: the correct understanding of the argument and the accurate analysis of its philosophical terms, the validation of epistemological tools in the study of the premises of this argument and the knowledge of the scope of their function. Having an epistemological view and using a "descriptive-analytical" method, this article examines the criticisms of this argument and tries to solve and respond to them by explaining the role and position of cognitive tools in the premises of this argument.
    • ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، 1393، الإشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه.
    • ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، 1404ق، الشفاء ـ الإلهیات، قم، مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی.
    • ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، 1363، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانى، تهران، مؤسسة مطالعات اسلامى.
    • ادواردز، پل، 1384، خدا در فلسفه (برهان‌های فلسفی اثبات وجود باری)، ترجمة بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • السیوری الحلی، جمال‌الدین مقدادبن عبدالله، 1405ق، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم، مطبعة سیدالشهداء(ع).
    • بدوی، عبدالرحمان، 1984، موسوعة الفلسفه، بیروت، المؤسسة العربی.
    • حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر، 1413ق، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح و تحقیق حسن حسن‌زادة آملی، قم، مؤسسة نشر اسلامی.
    • راسل، برتراند، 1362، عرفان و منطق، ترجمة نجف دریابندری، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
    • سبحانی، جعفر، 1375، مدخل مسائل جدید در علم کلام، قم، مؤسسة امام صادق(ع).
    • شاکرین، محمدرضا، 1385، براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز، تهران، مؤسسة فرهنگی دانش و اندیشة معاصر.
    • ملاصدرا، صدرالدین محمدبن ابراهیم، 1981، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1390 الف، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران، صدرا.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1390 ب، بدایة الحکمه، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1386، نهایة الحکمه، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    • فخر رازی، محمدبن عمر، 1370، المباحث المشرقیه فی علم الاهیات و الطبیعیات، قم، بیدار.
    • فروغی، محمدعلی، 1400، سیر حکمت در اروپا، تهران، نیلوفر.
    • قدردان قراملکی، محمدحسن، 1386، (اصطیاد معارف عقلی از نصوص دینی) خدا در حکمت و شریعت، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
    • کاپلستون، فردریک چارلز، 1402، تاریخ فلسفه، ترجمة سیدجلال‌الدین مجتبوی، تهران، علمی و فرهنگی
    • لایب‌نیتس، گتفرید ویلهلم، 1375، مونادولوژی، ترجمة یحیی مهدوی، تهران، خوارزمی.
    • مصباح یزدی، محمدتقی، 1391، آموزش فلسفه، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    • مطهری، مرتضی، 1389، مجموعه‌آثار، تهران، صدرا.
    • هیک، جان، 1372، فلسفة دین، ترجمة بهرام راد، تهران، بین‌المللی هدی.
    • هیوم، دیوید، 1888، رساله‌ای دربارة طبیعت انسان، ویرایش ال.ا. سلبی بیگ، آکسفورد، مطبوعات کلاردون.
    • هیوم، دیوید، 1991، گفت‌وگوهایی دربارة دین طبیعی، لندن، روتلج.
    • Hume, David, 1888, A Treatise of Human Nature, ed. By L.A. Selby Bigge, Oxford,clarendon Press.
    • Hume, David, 1991, Dialogues Concerning on Ntural Religion, London, Routledge.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    منظم، شکوه، عباس زاده، عباس، فروهی، ناصر.(1402) ارزیابی معرفت شناسانه انتقادات وارده بر برهان وجوب و امکان. دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2)، 27-42 https://doi.org/10.22034/kalami.2024.5000277

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شکوه منظم؛ عباس عباس زاده؛ ناصر فروهی." ارزیابی معرفت شناسانه انتقادات وارده بر برهان وجوب و امکان". دو فصلنامه معرفت کلامی، 14، 2، 1402، 27-42

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    منظم، شکوه، عباس زاده، عباس، فروهی، ناصر.(1402) ' ارزیابی معرفت شناسانه انتقادات وارده بر برهان وجوب و امکان'، دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2), pp. 27-42

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    منظم، شکوه، عباس زاده، عباس، فروهی، ناصر. ارزیابی معرفت شناسانه انتقادات وارده بر برهان وجوب و امکان. معرفت کلامی، 14, 1402؛ 14(2): 27-42