معرفت کلامی، سال چهاردهم، شماره دوم، پیاپی 31، پاییز و زمستان 1402، صفحات 79-92

    بررسی رابطه گوهر و صدف دین از دیدگاه اسپینوزا

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ ابوالفضل ساجدی / استاد گروه کلام مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / sajedi@qabas.net
    حامد ساجدی / استادیار گروه فلسفۀ پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه / sajedi2@gmail.com
    doi 10.22034/kalami.2024.5000517
    چکیده: 
    بحث از رابطة گوهر و صدف دین از موضوعات چالشی در این دوران و پرثمر است. نفی رابطة این دو، ضرورت عمل به شریعت را منتفی می‌سازد و به اباحه‌گری می‌انجامد. باروخ اسپینوزا که از بنیان‌گذاران عصر روشنگری به‌شمار می‌رود، با تکیه بر تحلیل خود، دربارة بالاترین خیر و سعادت که آن را معرفت و محبت الهی می‌داند، شریعت را نفی می‌کند و تنها منبع برای قواعد رسیدن به این غایت را رجوع به علم اخلاق می‌داند. وی با تقسیم قانون به «الهی» و «انسانی» (یا تشریعی)، غرض قانون الهی را کسب بالاترین خیر ذکر می‌کند. او با ذکر ویژگی‌هایی که برای قانون الهی برمی‌شمارد، قوانین تشریعی را از آن خارج می‌سازد. این قوانین شامل احکام موجود در دین تاریخی و قوانینی است که اغراضی مانند امنیت و آسایش انسان و نظم جامعه را دنبال می‌کنند. این نوشتار که با روش «تحلیلی ـ انتقادی» رابطة گوهر و صدف را در اندیشة اسپینوزا بررسی کرده، به کاستی‌های این دیدگاه نیز اشاره کرده است. اندیشة گوهرشناسی اسپینوزا بر مبانی دین‌شناختی عصر روشنگری مبتنی است و این مبانی محل تأمل است. او ارادة تکوینی و تشریعی خداوند را خلط کرده و ویژگی‌های غیرقابل قبولی را برای قانون الهی برشمرده است. برخلاف دیدگاه وی، قوانین اجتماعی بسترساز خیر برتر هستند و دین تاریخی می‌تواند ما را در این مسیر یاری کند و دانش اخلاق به تنهایی توان رساندن انسان به این خیر را ندارد.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    An Investigation on the Relationship between the Gem and the Shell of Religion from Spinoza's Point of View
    Abstract: 
    One of today’s challenging, as well as fruitful, issues is the discussion of the relationship between the gem and the shell of religion. Negating their relationship obviates the necessity of following Sharia and leads to permissiveness. One of the founders of the Age of Enlightenment, Baruch Spinoza, negates [the necessity of following] Sharia - based on his analysis - for human’s highest goodness and happiness, which he considers to be the Divine knowledge and love. He considers the science of ethics as the only source through which the rules to reach this end can be found. Dividing the law into "divine" and "human" (or legislative) laws, he believes the purpose of the divine law is to achieve the highest good. Mentioning the characteristics of the divine law, he excludes legislative laws. These rules include the commands of the historical religion and the laws that pursue goals such as human security, comfort and the order of society. Investigating the relationship between the gem and the shell of religion in Spinoza's thought, and using a "critical-analytical" method, this article points out the deficiencies of this view as well. Spinoza's gemological thought is based on the theological foundations of the Enlightenment era, and these foundations should be more inspected. He has confused God's creative and legislative will and has listed unacceptable characteristics for the divine law. Contrary to his point of view, social laws prepare the ground for the highest good, and historical religion can help us for this purpose, and the science of ethics alone is not capable of helping people to attain this good.
    • اسپینوزا، باروخ، ۱۳۹۶، رسالة الهی ـ سیاسی، ترجمة علی فردوسی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
    • اسپینوزا، باروخ، 1364، اخلاق، ترجمة جهانگیری، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    • زکریا، فواد، 2008، اسبینوزا، بیروت، التنویر للطباعه و النشر.
    • باربور، ایان، 1379، علم و دین، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    • ساجدی، ابوالفضل، 1390، «مناسبات دین و اخلاق» معرفت اخلاقی، ش 7، ص ۲۳-۵۲.
    • ساجدی، ابوالفضل، ‌1396، عصر نیاز به دین، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    • ساجدی، ابوالفضل و همکاران، 1399، سلامت معنوی کودکان با نگرش اسلامی، تهران، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و فرهنگستان علوم پزشکی.
    • قمى، على‌بن ابراهیم‏، 1363، تفسیر القمی، محقق طیب موسوى جزایرى، قم، دارالکتب.
    • کلینی، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
    • گاردر، یوستاین، 1374، دنیاى سوفى، ترجمة کورش صفوى، چ دوم، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    • گرنت، رابرت ‌م. و دیوید تریسی، 1385، تاریخچة مکاتب تفسیری و هرمنونیکی کتاب مقدس، ترجمة ابوالفضل ساجدی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
    • هادسون، ویلیام دانالد، 1378، ویتگنشتاین، ربط فلسفة او به باور دینی، ترجمة مصطفی ملکیان، تهران، گروس.
    • هوردرن، ویلیام، 1368، راهنماى الهیات پروتستان، ترجمة طاطه‌وس میکائلیان، تهران، علمی فرهنگی.
    • Spinoza, Baruch, 1891, The Chief Works of Benedict de Spinoza, Vol. 1, translated by R. H. M. Elwes, London, George Bell and Sons.
    • Spinoza, Baruch, 2008, A Theologico-Political Treatise, Part I, Published by ARC Manor.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ساجدی، ابوالفضل، ساجدی، حامد.(1402) بررسی رابطه گوهر و صدف دین از دیدگاه اسپینوزا. دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2)، 79-92 https://doi.org/10.22034/kalami.2024.5000517

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ابوالفضل ساجدی؛ حامد ساجدی."بررسی رابطه گوهر و صدف دین از دیدگاه اسپینوزا". دو فصلنامه معرفت کلامی، 14، 2، 1402، 79-92

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ساجدی، ابوالفضل، ساجدی، حامد.(1402) 'بررسی رابطه گوهر و صدف دین از دیدگاه اسپینوزا'، دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2), pp. 79-92

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ساجدی، ابوالفضل، ساجدی، حامد. بررسی رابطه گوهر و صدف دین از دیدگاه اسپینوزا. معرفت کلامی، 14, 1402؛ 14(2): 79-92