خاستگاه، منشأ پیدایش و مرحلهی آغازین دین بشر؛ بررسی و نقد دیدگاه دکتر شریعتی
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
چکیده:
این مقاله با رویکرد تحلیلی و اسنادی، با هدف بازکاوی اندیشهی متفکران اجتماعی و عالمان ادیان، به بررسی خاستگاه و منشأ پیدایش ادیان و مرحله آغازین دین بشری می پردازد و با واکاوی و بررسی دیدگاه دکتر شریعتی در این عرصه، به استخراج نظریه دینی وی و میزان همسویی آن با دیدگاه رایج دینی برگرفته از معارف ناب قرآن و اهل بیت می پردازد. دربارهی نظریات پیدایش ادیان، نظریات ترس، جهل، اقتصاد، انمیسم، روح گرایی، طبیعت پرستی و فطرت مطرح، و نکاتی درخور تأمل در هر نظریه وارد شده است. شریعتی در این زمینه، همهی نظریات را طرح می کند و جامعهی بشری را همزاد «پرستش» می داند و نظریهی خاصی را ترجیح نمی دهد؛ اما وی مرحلهی آغازین دین بشری را «شرک» تلقی می کند که پیامبران برای بیدار کردن فطرت خداداد بشر و دعوت به توحید فرستاده می شوند. این تلقی، با نظریهی رایج دینی برگرفته از معارف قرآنی ناهمسوست.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
The Origin, the Genesis and the Early Stage of Human’s Religion; A Review of Dr. Shariati's Views
Abstract:
Using an analytical and documentary approach, this paper aims to explore the views of social thinkers and religious scholars and to investigate the origin of religions and the early stages of human’s religion. Through analyzing and studying the views of Shariati in this field, the paper extracts his religious theory and its alignment with the prevailing religious view taken from the pure teachings of Quran and Ahlol-beit. With regard to the theories about the advent of religions, theories of fear, ignorance, economy, animism, and nature worshipping, innate nature are put forward and some points which are worth considering are proposed in each theory. Shariati discusses all the views in this regard and considers human society as equivalent to "worship”. He does not prefer any particular theory; but he regards "polytheism" as the beginning stage of human religion in which the prophets are sent to awaken the human’s God-given nature and to invite people to monotheism. This understanding is not in line with the current religious theory derived from the Qur’anic teachings.
References:
References:
- ابناثير، مباركبن محمد، 1367، النهاية، قم، اسماعيليان.
- ابنفارس، احمدبن فارس، 1411ق، معجم مقائيس اللغة، بيروت، دار الجبل.
- اديبي، حسين، 1978م، زمينه انسانشناسي، تهران، روح.
- ايازي، سيدمحمدعلي، 1380، فقهپژوهي قرآني، درآمدي بر مباني نظري آيات الاحكام، قم، دفتر تبليغات اسلامي.
- آزادگان، جمشيد، 1371، اديان ابتدائي، تهران، مؤسسه فرهنگي حنفاء.
- آشتياني، منوچهر، بيتا، جامعهشناسي ديني، پلي كپي، تربيت مدرس.
- توسلي، غلامعباس، 1369، ده مقاله، تهران، قلم.
- جوادي آملي، عبدالله، 1374، تفسير موضوعي قرآن، قم، اسراء.
- حسيني بهشتي، سيدمحمد، 1378، حق و باطل از ديدگاه قرآن، تهران، بقعه.
- حسيني شاهرودي، سيدمرتضي، 1383، تعريف دين و خاستگاه آن، مشهد، آفتاب دانش.
- حكمت، علياصغر، 1342، نه گفتار در تاريخ اديان، چ دوم، تهران، تابان
- خدايار محبي، منوچهر، 1342، بنياد دين و جامعهشناسي، تهران، كتابفروشي زوار.
- دانشپژوه، مصطفي و قدرتالله خسروشاهي، 1383، فلسفه حقوق، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- دورانت، ويل،1370، تاريخ تمدن: مشرق زمين، گاهواره تمدن، ترجمة احمد آرام، چ سوم، تهران، بينا.
- راغب اصفهاني، حسينبن محمد، 1363، مفردات راغب، چ دوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ.
- رجبي، محمود، بيتا، تفكرات اجتماعي انديشمدان اسلامي، پلي كپي، تربيت مدرس.
- زبيدي، مرتضي، 1306ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دارالمكتبة الحياة.
- زمخشري، جارالله،1372ق، اساسالبلاغه، قاهره، احياء المعاجم العربية.
- شريعتي، علي، 1368الف، اسلامشناسي (درسهاي مشهد)، چ دوم، تهران، چاپ پخش.
- ـــــ ، 1368 ب، تاريخ جامع اديان1، چ سوم، تهران، رستمخانه.
- ـــــ ، 1368 ج، تاريخ جامع اديان2، چ سوم، تهران، رستمخانه.
- ـــــ ، 1361 الف، بازگشت، چاپ 2000، بيجا.
- ـــــ ،1361 ب، انسان بي خود، بيجا، مقدم.
- ـــــ ، 1361 ج، جهانبيني و ايدئولوژي، بيجا، آذر.
- ـــــ ، بيتا، مذهب عليه مذهب، چ دوم، بيجا، آذر.
- ـــــ ، 1356، با مخاطبهاي آشنا، تهران، ارشاد.
- شفيعي، محمد، 1367، فطرت مذهبي در انسان، قم، جامعه مدرسين قم.
- صدر، سيدمحمدباقر، 1399ق، اقتصادنا، ط.الحاديه عشر، بيروت، دارالتعارف المطبوعات.
- طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1393ق، الميزان، ط. الثالثه، قم، اسماعيليان.
- عطار، احمد عبدالغفور، 1377، صحاح جوهري، تهران، مجلس شوراي اسلامي.
- فتحعلي، محمود، 1384، درآمدي بر نظام ارزشي و سياسي اسلام، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- فروند، ژولين، 1368، جامعهشناسي، ماكسوبر، ترجمة عبدالحسين نيكگهر، تهران، رايزل.
- كينك، ساموئل، 1355، جامعهشناسي، ترجمه مشفق همداني، چ ششم، تهران، سيمرغ.
- گيدنز، آنتوني، 1373، جامعهشناسي، ترجمه منصور صبوري، تهران، نشر ني.
- مشكور، محمدجواد، 1362، خلاصهاديان در تاريخ دينهاي بزرگ، چ دوم، تهران، سازمان چاپ افست هنر.
- ـــــ ، 1370، آموزش عقايد 2-1، چ هفتم، تهران، علامه.
- ـــــ ، 1368، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
- مكارم شيرازي، ناصر، بيتا، انگيزه پيدايش مذهب، قم، هدف.
- همتي، همايون، 1375، «جامعهشناسي دين از ديدگاه استاد مطهري و شريعتي»، نامه فرهنگ، سال ششم، ش1، ص 112ـ127.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
فولادی وندا، محمد.(1394) خاستگاه، منشأ پیدایش و مرحلهی آغازین دین بشر؛ بررسی و نقد دیدگاه دکتر شریعتی. دو فصلنامه معرفت کلامی، 6(1)، 55-80
محمد فولادی وندا."خاستگاه، منشأ پیدایش و مرحلهی آغازین دین بشر؛ بررسی و نقد دیدگاه دکتر شریعتی". دو فصلنامه معرفت کلامی، 6، 1، 1394، 55-80
فولادی وندا، محمد.(1394) 'خاستگاه، منشأ پیدایش و مرحلهی آغازین دین بشر؛ بررسی و نقد دیدگاه دکتر شریعتی'، دو فصلنامه معرفت کلامی، 6(1), pp. 55-80
