معرفت کلامی، سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 17، پاییز و زمستان 1395، صفحات 33-

    قضایای حسن و قبح: عقلانی یا عقلایی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    مجید ابوالقاسم زاده / *استادیار - گروه اخلاق دانشگاه معارف اسلامی / maz@maaref.ac.ir
    چکیده: 
    این نوشتار به دنبال اثبات عقلانی بودن قضایای حسن و قبح و ردّ عقلایی بودن آنهاست. ابتدا دیدگاه حکمایی همچون فارابی، ابن سینا و محقق طوسی مطرح شده که قضایای حسن و قبح را از مشهورات دانسته اند. سپس به دو تفسیر از دیدگاه حکما اشاره شد: حکیم لاهیجی قضایای حسن و قبحْ را یقینی و حتی بدیهی می د اند، اما محقق اصفهانی این بحث را از مشهورات بهشمار می آورد. حق آن است که از کلمات حکما، عقلانی بودن قضایای حسن و قبح در کنار عقلایی بودن آنها فهمیده می شود؛ چه آنکه یک قضیه ممکن است از یک جهت جزو یقینیات باشد که صدقش با برهان اثبات گردد و از لحاظی دیگر، جزو مشهورات باشد که واقعیتی جز شهرت و تطابق آرای عقلا نداشته باشد. در ادامه، به بررسی ادلة محقق اصفهانی پرداختیم. این دلیل را که چون قضایای حسن و قبح بدیهی نیستند پس مشهوری اند، نپذیرفتیم؛ چون نمی توان از عدم بداهت، عدم عقلی بودن را نتیجه گرفت. دربارة دلیل دوم که عقلا صرفاً به سبب حفظ نظام اجتماعی به حسن و قبح حکم می کنند، روشن شد که عقلا در اعتبار احکام به مصالح و مفاسد واقعی توجه دارند، از این رو حکم آنها منشأ عقلانی دارد و صرفاً برخاسته از اعتبار نیست.
    Article data in English (انگلیسی)
    متن کامل مقاله: 

    سال هفتم، شماره اول، پیاپی 17، پاییز و زمستان 1395

    مجید ابوالقاسم زاده / دکتری فلسفه دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام Abolqasemzade@Rihu.ac.ir

    دریافت: 16/04/1395 ـ پذیرش: 10/09/1395

    چکیده

    این نوشتار به دنبال اثبات عقلانی بودن قضایای حسن و قبح و ردّ عقلایی بودن آنهاست. ابتدا دیدگاه حکمایی همچون فارابی، ابن سینا و محقق طوسی مطرح شده که قضایای حسن و قبح را از مشهورات دانسته اند. سپس به دو تفسیر از دیدگاه حکما اشاره شد: حکیم لاهیجی قضایای حسن و قبحْ را یقینی و حتی بدیهی می د اند، اما محقق اصفهانی این بحث را از مشهورات بهشمار می آورد. حق آن است که از کلمات حکما، عقلانی بودن قضایای حسن و قبح در کنار عقلایی بودن آنها فهمیده می شود؛ چه آنکه یک قضیه ممکن است از یک جهت جزو یقینیات باشد که صدقش با برهان اثبات گردد و از لحاظی دیگر، جزو مشهورات باشد که واقعیتی جز شهرت و تطابق آرای عقلا نداشته باشد. در ادامه، به بررسی ادلة محقق اصفهانی پرداختیم. این دلیل را که چون قضایای حسن و قبح بدیهی نیستند پس مشهوری اند، نپذیرفتیم؛ چون نمی توان از عدم بداهت، عدم عقلی بودن را نتیجه گرفت. دربارة دلیل دوم که عقلا صرفاً به سبب حفظ نظام اجتماعی به حسن و قبح حکم می کنند، روشن شد که عقلا در اعتبار احکام به مصالح و مفاسد واقعی توجه دارند، از این رو حکم آنها منشأ عقلانی دارد و صرفاً برخاسته از اعتبار نیست.

    کلیدواژه ها: قضایای حسن و قبح، عقلانی (یقینی)، عقلایی (مشهوری)، حکیم لاهیجی، محقق اصفهانی.پ


     

    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ابوالقاسم زاده، مجید.(1395) قضایای حسن و قبح: عقلانی یا عقلایی. دو فصلنامه معرفت کلامی، 7(2)، 33-

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مجید ابوالقاسم زاده."قضایای حسن و قبح: عقلانی یا عقلایی". دو فصلنامه معرفت کلامی، 7، 2، 1395، 33-

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ابوالقاسم زاده، مجید.(1395) 'قضایای حسن و قبح: عقلانی یا عقلایی'، دو فصلنامه معرفت کلامی، 7(2), pp. 33-

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ابوالقاسم زاده، مجید. قضایای حسن و قبح: عقلانی یا عقلایی. معرفت کلامی، 7, 1395؛ 7(2): 33-