«ذاتي باب برهان» بودن حسن و قبح افعال: پاسخ به نقدها

سال نهم، شماره اول، پياپي 20، بهار و تابستان 1397

احمدحسين شريفي / دانشيار گروه فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره     sharifi1738@yahoo.com
دريافت: 26/11/96 ـ پذيرش: 19/3/97

چکيده
مسئلة حسن و قبح ذاتي، از مسائل بسيار بحث‌انگيز در تاريخ علوم اسلامي به‌ويژه علم کلام بوده است. مخالفان و موافقان برداشت‌هاي مختلفي از اين ديدگاه داشته‌اند. در يکي از تقريرهاي مشهور اين ديدگاه، منظور از «ذاتي» در اين ترکيب، «ذاتي باب برهان» دانسته شده است. در عين حال،‌ چنين معنايي مورد رد و انکار پاره‌اي از متکلمان و فيلسوفان معاصر قرار گرفته است. اين مقاله، با به‌کارگيري روش توصيفي ديدگاه‌هاي مدافعان و مخالفان را توصيف و سپس با استفاده از روش عقلي و انتقادي به پاسخ نقدهاي مخالفان پرداخته و در پايان به اين نتيجه رسيده که نقدهاي مطرح‌شده يا ناشي از خلط حسن و قبح فعلي و اخلاقي بوده است و يا معلول سوء‌برداشت يا عدم دقت در معناي ذاتي باب برهان بوده و يا به سبب پيش‌فرض‌هاي اثبات‌ناشده‌اي مثل تفکيک ميان مقتضيات عقل عملي و عقل نظري است.
کليد‌واژه‌ها: حسن و قبح ذاتي، ذاتي باب برهان، عقل عملي، حسن فعلي، حسن اخلاقي.