بررسي ديدگاه انكار عدم ‌تناهي خداوند

سال نهم، شماره دوم، پياپي 21، پاييز و زمستان 1397

روح‌الله نورالدینی / دانشجوی دکتری مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.     darentezarenoor@chmail.ir
غلامرضا فیاضی / استاد گروه فلسفه مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    m.faiyazi@gmail.com
دريافت:3/2/1397ـ پذيرش: 15/7/1397
چکيده
برخی بر این اعتقادند که خداوند را نمی‌توان «نامتناهی» دانست؛ زیرا اولاً، «عدم ‌تناهی» از شئون موجوداتِ مقداری است. ثانیاً، نامتناهی دربردارندة کثرت بی‌نهایت است و این با وحدت حقة خداوند ناسازگار است. ثالثاً، موجود نامتناهی، خود امری محال است و قابلیت وجود ندارد. از‌این‌رو، روایاتی را که از حد نداشتن خداوند سخن می‌گویند، به معنای نامتناهی بودنِ خداوند نمی‌دانند؛ زیرا رابطة میان تناهی و عدم ‌تناهی مقداری، رابطة ملکه و عدم ملکه است و برای همین، با نفی تناهی از وجود غیر مقداری، نامتناهی بودن را نمی‌توان نتیجه گرفت؛ چنان‌که با نفی سواد از سنگ، نمی‌توان نتیجه گرفت که «سنگ بی‌سواد است». اين نوشتار در دو مرحله به بررسی این دیدگاه پرداخته‌ است. ابتدا ادعای منکران را تحليل كرده است تا سخنان صحیحشان را از سقیم بازشناسد. اما ازآن‌رو که پیروان این دیدگاه به خاطر دغدغة دینی و حمایت بیشتر از ادلۀ نقلی به آن‌سو رفته‌اند، در بخش دوم، که بيشتر این نوشتار را تشکیل می‌دهد، عدم ‌تناهی خداوند را از طریق متون دینی اثبات كرده است تا به کمک ادلۀ نقلی، پاسخی تفصیلی به منکران عدم تناهی خداوند، داده باشد. بنابراین، پژوهش حاضر ضمن بهره بردن از روش «عقلی»، بر روش «نقلی» تأکیدِ ویژه‌ای دارد تا علاوه بر اثبات عدم تناهی خداوند، دیدگاه مخالف را نیز ارزیابی كند.
کلیدواژه‌ها:‌ تناهی، عدم ‌تناهی، متناهی، نامتناهی، عدم ‌تناهی مقداری، عدم ‌تناهی وجودی.