معرفت کلامی

عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی / استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی    soleimani@isca.ac.ir
دریافت: 02/02/1396 ـ پذیرش: 04/06/1396
چکیده
به دست دادن تصویر درست از صفات ذاتی و فعلی خداوند، و تلاش در جهت زدودن شبهات مرتبط با اوصاف الهی، نقشی برجسته در تعمیق باور دینی و جلوگیری از انحرافات اعتقادی دارد. صفت صدق الهی هرچند از اوصاف مورد اتفاق است، اما گاهی ممکن است در تعارض با یکی دیگر از باورهای دینی، یعنی جواز عفو و عدم عذاب برخی گناهکاران بر طبق مشیت الهی، جلوه کند. تفضلیه که معتقد به جواز عفو هستند، برای نشان دادن سازگاری میان این عقیده با صفت صدق الهی و وعیدهای موجود در قرآن و احادیث، نظریه های مختلفی عرضه کرده اند، که مهم ترین آنها عبارت اند از: نظریة مبتنی بر انکار اطلاق قبح کذب؛ نظریة انشاء انگاری وعد و وعید؛ نظریة عدم واقع نمایی زبان وعد و وعید؛ نظریه انکار تنجّز و حمل وعیدها بر استحقاق عقاب، و نظریة مشروط بودنِ وعیدهای الهی. نوشتار حاضر، که به شیوة کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی تحلیلی سامان یافته، بر آن است که نظریة اخیر- یعنی مشروط بودنِ آیات و اخبار وعید و عدم اطلاق و عمومیت آنها- نظریه ای استوار و دارای پشتوانة عقلی، قرآنی و حدیثی است، و چهار نظریة دیگر دارای اشکال اند.
کلیدواژه ها: صدق الهی، وعد و وعید، خلف وعید، کذب نافع، وعیدیه، تفضلیه.