نقش ايمان در تعيين شأن اخلاقي انسان از نگاه آيات و روايات

سال دهم، شماره دوم، پياپي 23، پاييز و زمستان 1398

مهدي فياضي / دانشجوي دکتري فلسفه اخلاق تطبيقي، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    m.faiyazi@gmail.com
غلامرضا فياضي / استاد مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    g.faiyazi@gmail.com
دريافت: 12/05/1398 ـ پذيرش: 04/10/1398
چکيده
مسئلة شأن اخلاقي، از مباحث مهم فلسفة اخلاق است. با وجود اختلاف در جوانب گوناگون اين مسئله، همة صاحب‌نظران بر اين امر متفق‌اند که انسانْ واجد شأن اخلاقي است. مسئلة اصلي در اين پژوهش، اين است که با پذيرش تشکيکي بودن شأن اخلاقي، ايمان چه نقشي در تعيين سطح و درجة شأن اخلاقي انسان دارد. بنا بر آموزه‌هاي اسلامي، ايمان در تعيين مرتبة وجودي انسان نقش اساسي ايفا مي‌کند. کسي که منکر خدا يا رسول يا قيامت است، از ديدگاه اسلام در مراتب نازلة وجودي قرار دارد. ايمانْ خود امري مشکک است که شدت و ضعف مي‌پذيرد و ازآنجايي‌که مراتب انسانيت دايرمدار مراتب ايمان است، مراتب مختلف ايمان مراتب مختلفي از انسانيت را به‌دنبال دارد. اين مراتب مختلف انساني، مراتب تشکيکي شأن اخلاقي انسان را تشکيل مي‌دهد که بر اساس آن وظايف فاعل‌هاي اخلاقي در برابر انسان تعيين مي‌شود. براين‌اساس، بي‌ايمان از حداقل حقوق اخلاقي برخوردار است؛ ولي مؤمن حقوقي به‌مراتب بالاتر دارد و متناسب با مرتبة ايمانش شأن اخلاقي او نيز تغيير مي‌کند. مؤمني که ملکة پرهيزگاري در او استقرار يافته است و از گناه اجتناب مي‌کند، نسبت‌به مؤمن فاسقي که چنين ملکه‌اي در او متجلي نشده است، از منزلت اخلاقي والاتري بهره‌مند است. روش گردآوري مطالب کتابخانه‌اي بوده و ارزيابي داده‌ها به روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده است.
کليدواژه‌ها: ايمان، انسان، کرامت، شأن اخلاقي، فسق.