بررسی روش‌شناختی و محتوایی گفتار ابن‌ابی‌الحدید در معرفی حیث معرفت‌زایی و وجودشناختی نص در شرح نهج‌البلاغه

* سيده‌منا موسوي / استاديار گروه شیعه‌شناسی دانشگاه قم     sm.mousavi@qom.ac.ir
الهام قائدي / دانشجوي كارشناسي ارشد گروه شيعه‌شناسي دانشگاه قم    e.qaedi@chmail.ir
دريافت: 02/07/1399 ـ پذيرش: 04/12/1399
چکيده
اغلب فرقه‌های اهل‌سنتدرشیوۀ تعیین امام، برخلاف امامیه روش پسینی و براساس رخدادهای واقع، را برگزیده‌اند. برهمین‌اساس، ابن‌ابی‌الحدید به تبعیت از تفکر معتزلی معتقد است که امام به طریق انتخاب و بیعت نخبگان یا نص امام پیشین تعیین می‌شود. در این نوشتار، روش و محتوای استدلال ابن‌ابی‌الحدید دربارۀ شیوة تنصیصی در تعیین امام مور بررسی قرار گرفته است. چنین به دست آمد که وی در روش استدلالش نخست برای نص جایگاه معرفت‌شناختی پیشینی و ضروری قائل است؛ اما بهلحاظوجودشناختی، نص موردنظر امامیه را انکار می‌کند و نص به‌معنای عهد امام پیشین برای امام بعدی را ثابت می‌داند. ازاین‌رو، در ادامۀ گفتارش شیوۀ شناخت و اثبات امام را در انتخاب و بیعت و نص به‌معنای عهد منحصر می‌کند. بدین‌ترتیب، حیث معرفت‌شناختی نص را پسینی و وابسته به حیث وجودشناختی آن قرار می‌دهد. انکار و اعتراف او در وقوع نص به‌معنای موردنظر امامیه در مواضع مختلف از سخنانش، محتوای استدلال وی را نیز دچار تناقضات و عدم انسجام کرده است.
کلیدواژه‌ها: ابن‌ابی‌الحدید، نص، حیث معرفت‌شناختی نص، حیث وجودشناختی نص، روش تعیین امام.