ادله عقلي انكار تجرد نفس در كلام اسلامي؛ بررسي و نقد

سال دوازدهم، شماره اول، پياپي 26، بهار و تابستان 1400، ص 113-130

نوع مقاله: پژوهشي

احمدرضا کفراشي/ کارشناس ارشد فلسفه دين، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)
* حسن يوسفيان/ دانشيار گروه کلام، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)    hasanusofian@gmail.com
دريافت: 01/09/1398 ـ پذيرش: 24/01/1399

چکيده
در طول تاريخ كلام اسلامي، همواره عده‌اي از متكلمان منكر تجرد نفس بوده‌اند. ايشان براي اثبات ادعاي خود، به ادله متعددي، همچون نقد و بي‌اعتبار جلوه دادن ادله عقلي و نقليِ اثبات تجرد نفس، ادله نقلي دال بر عدم تجرد نفس و نيز ادلة عقلي عدم‌تجرد نفس متمسك شده‌اند. اين پژوهش با استفاده از روش «توصيفي ـ تحليلي»، صرفاً برخي از مهم‌ترين ادله عقلي انكار تجرد نفس مطرح شده در متون كلام اسلامي را بررسي مي‌نماید. پس از تبیین ادله، صحت و ميزان دلالت آنها تبیین و مشخص می‌شود كه به‌سبب وجود اشكال‌هاي متعددي، از جمله مغالطي بودن برخي از استدلال‌ها، عدم دلالت اشتراك در صفات بر اشتراك در ذات، بی‌توجهی برخي از استدلال‌كنند‌گان به تقسيم مجردات به مجرد تام و غير‌‌تام، درنظر نگرفتن غيرمادي بودن برخي صفاتي كه به انسان نسبت داده مي‌شود و اشكالات متعدد ديگر، نمي‌توان از استدلال‌هاي ارائه شده براي انكار تجرد نفس استفاده كرد.

کليدواژه‌ها: انكار تجرد نفس، ماديت نفس، تجرد نفس، مادي‌انگاري، تجردگرايي.