Pages:
159-176
Receive Date: 2025/10/16
Accept Date: 2025/10/16
Abstract:
Religious intellectuals, by distinguishing between substance and accident religion, believe that in order to reach the essence of religion, one must leave aside the externalities and requirements of the age of descent. According to them, modern rationality is one of the most important criteria for this separation. Based on this criterion, in order to accept religious teachings, modern people must evaluate them with secular rationality, and accept and preserve any doctrine that is compatible with the standards of modern rationality as inherent in religion. But if a doctrine cannot be in line with modern rationality, it should be discarded as a cross-section of religion.
The current research with a descriptive-analytical approach seeks to investigate the efficiency of modern rationality in the separation of intrinsic and transverse religion. The investigation shows that modern rationality is not a suitable criterion for this separation due to its inherent flaws and limitations, as well as insisting on false foundations and assumptions such as critical realism, philosophical hermeneutics, and the distinction between noumen and phenomenon. Modern rationality, in addition to considering the presuppositions and presuppositions of the interpreter as involved in the process of understanding, believes that man is not able to fully access the truth of things and is not able to judge about religion and metaphysical issues. Therefore, the use of modern rationality as a tool to separate the intrinsic and transverse religion is not acceptable.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :ناکارآمدی عقلانیت مدرن در تفکیک ذاتی و عرضی در دین
Abstract:
روشنفکران دینی با تفکیک ذاتی و عرضی دین معتقدند که برای رسیدن به ذات دین باید عرضیات و مقتضیات عصر نزول را کنار گذاشت. از نظر آنها، عقلانیت مدرن یکی از مهمترین ملاکها برای این تفکیک است. بر اساس این ملاک، انسان عصر مدرن برای پذیرش آموزههای دینی باید آنها را با عقلانیت سکولار ارزیابی کند و هر آموزهای را که با معیارهای عقلانیت مدرن سازگار باشد، بهعنوان ذاتی دین بپذیرد و حفظ کند؛ اما اگر آموزهای نتواند با عقلانیت مدرن همخوانی داشته باشد، بهعنوان عرضی دین قلمداد شده، باید کنار گذاشته شود. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی درصدد بررسی کارآمدی عقلانیت مدرن در تفکیک ذاتی و عرضی دین است. بنابراین سؤال اساسی این است که آیا عقلانیت مدرن توان تفکیک ذاتی و عرضی در دین را دارد یا خیر؟ این پژوهش پس از تبیین ادعای روشنفکران دینی به بررسی توانایی عقل مدرن در انجام چنین تفکیکی میپردازد. مبانی و پیشفرضهای دیدگاه روشنفکران دینی و نیز عقلانیت مدرن را مورد بررسی قرار میدهد. در پایان نشان داده میشود که عقلانیت مدرن به دلیل ابتنا بر مبانی و پیشفرضهای نادرست، لزوم نسبیت معرفتشناختی و نیز نواقص و محدودیتهای ذاتیای که دارد، معیار مناسبی برای تفکیک ذاتی و عرضی دین نیست.
References:
- پترسون، مایکل ال و دیگران (1376). عقل و اعتقاد دینی: درآمدی بر فلسفة دین. ترجمة احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. تهران: طرح نو.
- ترنر، برایان (1379). مارکس وبر و اسلام. ترجمة سعید وصالی. تهران: مرکز.
- جعفری، محمد (1386). عقل و دین از منظر روشنفکران دینی معاصر: تأملی انتقادی در مبانی نظری جریان روشنفکری معاصر. قم: صهبای یقین.
- جمعی از محققان (1393). رئالیسم. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- جوادی، محسن (1387). علم دینی از دیدگاه پلانتینگا. روششناسی علوم انسانی، 14(57)، 7ـ28.
- حسینزاده، محمد (1389). معرفت دینی، عقلانیت و منابع. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- حسینی قلعهبهمن، سیداکبر (1390). واقعگرایی دینی در قرن بیستم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- رحیمی، سلمانعلی (1391). دین و عقلانیت ارتباطی؛ بررسی انتقادی نظریة هابرماس دربارة دین و عقلانیت. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- سروش، عبدالکریم (1378). صراطهای مستقیم. تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
- سروش، عبدالکریم (۱۳۷۹). بسط تجربة نبوی. تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
- سروش، عبدالکریم (۱۳81الف). فربهتر از ایدئولوژی. تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
- سروش، عبدالکریم (1381ب). سنت و سکولاریسم. تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
- سروش، عبدالکریم (1384). سنت و سکولاریسم. تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
- سروش، عبدالکریم (1392). قبض و بسط تئوریک شریعت؛ نظریة تکامل معرفت دینی. تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
- سعیدی، احمد (1401). آشنایی با نظریة شناخت کانت. قم: مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (بیتا). اصول فلسفه و روش رئالیسم. با تعلیقات مرتضی مطهری. تهران: صدرا.
- طوسی، محمد بن حسن (1400ق). الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد. تهران: مکتبة جامع چهلستون.
- عربصالحی، محمد (1387). تاریخینگری و دین. قبسات، 13(50)، 33ـ58.
- غفاری، حسین (1385). بررسی انتقادی و تطبیقی فلسفة نظری کانت. تهران: حکمت.
- فنایی اشکوری، محمد (1384). بحران معنویت، نقد عقلانیت و معنویت تجددگرا. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- فنایی، ابوالقاسم (۱۳۸۹). اخلاق دینشناسی؛ پژوهشی در مبانی معرفتی و اخلاقی فقه. تهران: نگاه معاصر.
- فولکیه، پل (1396). فلسفة عمومی یا مابعدالطبیعه. ترجمة یحیی مهدوی. تهران: دانشگاه تهران.
- کاپلستون، فردریک (1360). کانت. ترجمة منوچهر بزرگمهر. تهران: مؤسسة انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف با همکاری مرکز نشر دانشگاهی.
- کانت، ایمانوئل (1370). تمهیدات. ترجمة غلامعلی حداد عادل. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- کورنر، اشتفان (1367). فلسفة کانت. ترجمة عزتالله فولادوند. تهران: خوارزمی.
- مجتهد شبستری، محمد (۱۳۷۹). نقدی بر قرائت رسمی از دین (بحرانها، چالشها، راهحلها). تهران: طرح نو.
- مجتهد شبستری، محمد (1384). هرمنوتیک، کتاب و سنت. تهران: طرح نو.
- مردیها، سیدمرتضی (1380). دفاع از عقلانیت، تقدم عقل بر دین، سیاست و فرهنگ. تهران: نقشونگار.
- ملکیان، مصطفی (1390). راهی به رهایی: جستارهایی در باب عقلانیت و معنویت. تهران: نگاه معاصر.
- ملکیان، مصطفی (۱۳94). در رهگذار باد و نگهبان لاله. تهران: نگاه معاصر.
- نصری، عبدالله (1387). گفتمان مدرنیته. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
References:
- Dancy, Jonatan and Sosa, Ernest (ed) (1992). A Companion to Epistemology. Oxford: blackwell.
- Hick, John (1993). religious realism and non-realism: defining the issue. In: joseph runzo (ed). Is God Real? UK: the macmillan press Ltd.
- Plantinga, alvin & tooley, michael (2008). knowledge of God. Oxford :blakwel.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
kafrashi, Ahmadreza, Jafari, Mohammad.(2025) The Inadequacy of Modern Rationality in Distinguishing Essential and Accidental Elements in Religion. Ma`rifat-e Kalami, 15(1), 159-176 https://doi.org/10.22034/kalami.2024.5001265
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ahmadreza kafrashi; Mohammad Jafari."The Inadequacy of Modern Rationality in Distinguishing Essential and Accidental Elements in Religion". Ma`rifat-e Kalami, 15, 1, 2025, 159-176
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
kafrashi, A, Jafari, M.(2025) 'The Inadequacy of Modern Rationality in Distinguishing Essential and Accidental Elements in Religion', Ma`rifat-e Kalami, 15(1), pp. 159-176
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
kafrashi, A, Jafari, M. The Inadequacy of Modern Rationality in Distinguishing Essential and Accidental Elements in Religion. Ma`rifat-e Kalami, 2025; 15(1): 159-176