Ma`rifat-e Kalami, Volume 1, Issue 4, No 4, Year 2025 , Pages 113-142
A contrastive Analysis of the Idea of the Creation of the Quran and the Idea of Man's Creation of the Quran ( according to Mu'tazililtes') and Dr. Soroush
Article Type:
Promotional
Writers:
Abstract:
Mr. Soroush holds that the Quran is a human product and in order to support his theory in Islamic theology he attributes this theory to Mu'tazilites. He claims that Mu'tazilites believe that the Qur'an is something accidental and refers to its being created by man and its fallibility. The present paper tries to examine the question whether or not the Mu'tazilites' theory on the creation of the Qur'an has anything to do with Soroush's theory that the Qur'an is a human product. First, necessary data have been gathered from Mu'tazilites' works, valid theological resources, and Soroush's works, and then, the Mu'tazilites' and Soroush's theories on the Qur'an are expounded. Then the origins, basic fundamentals, arguments, and requisites of their theories are stated, criticized and contrasted. The research findings show that Soroush's standpoint on the Qur'an contradicts, from different sides, that of the Mu'tazilites. Contrary to Soroush's view, the Mu'tazilites believe that the Qur'an has been created by the Most High God and reject that idea that it is a man's product.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی تطبیقی دیدگاه خلق قرآن و بشری بودن قرآن (رویکرد معتزله و سروش)
Abstract:
سروش، قرآن را بشری معرفی کرده و کوشیده است با نسبت دادن این نظریه به معتزله، برای نظریه خود در کلام اسلامی ، خاستگاهی معرفی کند. وی مدعی است که باور معتزله به حادث بودن قرآن، به بشری و خطاپذیر بودن آن اشاره دارد. هدف این نوشتار، بررسی این مدعاست که آیا نظریه معتزله درباره خلق قرآن، به نظریه سروش درباره بشری بودن قرآن اشاره دارد؟ در این مقاله، با مراجعه به آثار معتزله، منابع معتبر کلامی و آثار سروش، اطلاعات لازم گردآوری شده سپس، با روش توصیفی ـ تحلیلی نظریات معتزله و سروش درباره‌ی قرآن تبیین شده و خاستگاه، مبانی، ادله و لوازم نظریات آنها ارائه و مورد نقد و بررسی تطبیقی قرار گرفته است. نتیجه این پژوهش این است که دیدگاه سروش با دیدگاه معتزله درباره قرآن از جهات مختلف در تضاد می باشد. بر خلاف نظر سروش، معتزلیان، خداوند متعال را خالق بدون واسطه قرآن دانسته و بشری بودن آن را مردود می دانند.
Keywords:
References:
- ابن عربي، محيي‌الدين، الفتوحات المكيه، تهران، دار صادر، بي‌تا.
- ابن‌حزم، علي‌بن محمد، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بغداد، مکتبةالمثني، بي‌تا.
- ابوزهره، محمد، تاريخ المذاهب الاسلاميه في السياسة و العقائد و تاريخ المذاهب الفقهيه، قاهره، دارالفکر العربي، بي‌تا.
- ابي‌الحديد، عبدالحميدبن، شرح نهج البلاغة، مصر، مکتبه الشامله، بي‌تا.
- اسدآبادي، قاضي عبدالجبار، المغني في ابواب التوحيد و العدل، بي‌جا، مطبعه دار الکتب،1380ق.
- ـــــ ، شرح الاصول الخمسه، تحقيق و مقدمه عبدالکريم عثمان، ط. الثانيه، قاهره، مکتبه وهبه، 1408ق.
- الإسفراييني، طاهربن محمد، التبصير في الدين وتمييز الفرقه الناجيه عن الفرق الهالكين، بيروت، عالم الكتب، 1983م.
- الاشعري، ابوالحسن علي‌بن إسماعيل، مقالات الإسلاميين واختلاف المصلين، هلموت ريتر، چ سوم، بيروت، دار إحياء التراث العربي، بي تا
- باقلاني، محمدبن الطيب، الانصاف، بي‌جا، المکتبة الازهرية، 1413ق.
- پرادفوت، وين، تجربه دينى، ترجمة عباس يزدانى، قم، طه، 1377.
- جاحظ، عمروبن بحر، رسائل، مصر، مکتبه الشامله، بي‌تا.
- الجشمي البيهقي، محسن‌بن محمدبن کرامة، رساله ابليس الي اخوانه المناحيس، تحقيق حسين مدرسي، بيروت، دار المنتخب العربي، 1415ق.
- خرمشاهي، بهاءالدين، «طبيعت الهي يا الهيات طبيعي در نقد تفسير جديد از وحي»، www.drsoroush.com.
- خياط، عبدالرحيم، الانتصار و الرد علي ابن الراوندي الملحد، تحقيق محمد حجازي، قاهرة، مکتبة الثقافه الدينيه، بي‌تا.
- زرکشي، بدر الدين محمدبن عبدالله، البرهان في علوم القرآن، تحقيق محمد ابو الفضل ابراهيم، مصر، مکتبه الشامله، بي‌تا.
- زمخشري، محمودبن عمر، الكشاف، مصر، مکتبه الشامله، بي‌تا.
- ساجدي، ابوالفضل و مهدي مشکي، دين در نگاهي نوين، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1387.
- ـــــ ، «قرآن کلام بشري يا الهي»، قبسات، ش48، تابستان 1387، ص19-42.
- سبحاني، جعفر، «قرآن کلام محمد يا وحي الهي؟»، سروش وحي، قم، بين الحرمين، 1388
- ـــــ ، فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي، قم، توحيد، 1373.
- سروش، عبدالکريم، «اسلام، وحي و نبوت»، آفتاب، ش15، زمستان 1380، ص68-80.
- ـــــ ، «مصاحبه با ميشل هوبينک»، سروش وحي در پاسخ به دکتر سروش، قم، انتشارات بين الحرمين، 1388.
- ـــــ ، بسط تجربه نبوي، تهران، چ سوم، صراط، 1379.
- سهروردي، شهاب‌الدين، الشفاء(الالهيات)، قم، مكتبه آية‌الله المرعشى، 1404ق.
- ـــــ ، مجموعه مصنفات شيخ اشراق، تهران، پژوهشگاه وزارت فرهنگ و آموزش عالي، 1373.
- شهرستاني، محمدبن عبدالكريم، ملل و نحل، تحقيق محمد سيد كيلاني، مصر، مکتبه الشامله، بي‌تا.
- عبدالرحيم زاده، سيد نعمت الله، «بشير و نذير(2)»، .www.drsoroush.com
- فخر رازي، محمدبن عمر، مفاتيح الغيب، مصر، مکتبة الشامله، بي‌تا.
- قائمي‌نيا، عليرضا، تجربه ديني و گوهر دين، قم، بوستان کتاب، 1381.
- ـــــ ، وحي و افعال گفتاري، قم، انجمن معارف، 1381.
- قيصرى رومى، محمد داوود، شرح فصوص الحكم، تهران، علمى و فرهنگى، 1375.
- مصباح، محمد تقي، راه و راهنماشناسي، چ دوم، قم، موسسه امام خميني، 1379.
- ملاحمي خوارزمي، محمودبن محمد، الفائق في اصول الدين، تحقيق ويلفرد مادلونگ و مارتين مکدرموت، تهران، موسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، 1386.
- ملاحمي خوارزمي، محمودبن محمد، تحفه المتکلمين في الرد علي الفلاسفه، تحقيق و مقدمه ويلفرد مادلونگ و حسين انصاري، تهران، موسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، 1387.
- ملّاصدرا (صدرالدين محمّدبن ابراهيم شيرازى)، الحكمه المتعاليه فى الاسفار العقليه الاربعه، چ سوم، بيروت، دار احياء التراث، 1981م .
- منتظري، حسينعلي، «نقد دوم بر ديدگاه دکتر سروش در مورد بشري بودن قرآن»، www.drsoroush.com.
- ميرداماد، مير محمد باقر، القبسات، چ دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1367.
- النديم، محمدبن إسحاق، الفهرست، بيروت، دار المعرفة، 1398ق.
- ولفسن، هري استرين، فلسفه علم کلام، ترجمه احمد آرام، تهران، الهدي، 1368.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Goli, Javad, Ruhi, Abolfazl.(2025) A contrastive Analysis of the Idea of the Creation of the Quran and the Idea of Man's Creation of the Quran ( according to Mu'tazililtes') and Dr. Soroush. Ma`rifat-e Kalami, 1(4), 113-142
Javad Goli; Abolfazl Ruhi."A contrastive Analysis of the Idea of the Creation of the Quran and the Idea of Man's Creation of the Quran ( according to Mu'tazililtes') and Dr. Soroush". Ma`rifat-e Kalami, 1, 4, 2025, 113-142
Goli, J, Ruhi, A.(2025) 'A contrastive Analysis of the Idea of the Creation of the Quran and the Idea of Man's Creation of the Quran ( according to Mu'tazililtes') and Dr. Soroush', Ma`rifat-e Kalami, 1(4), pp. 113-142
