Ma`rifat-e Kalami, Volume 15, Issue 1, No 32, Year 2025 , Pages 67-88

    The Quranic Criterion for Selection of Human as the Vicegerent of God (Khilāfah)

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Abuzar Tashakori saleh / Assistant Professor, Department of Quranic Exegesis, The Imam Khomeini Education and Research Institute / tashakori@iki.ac.ir
    dor 20.1001.1.20088876.1403.15.1.4.6
    doi 10.22034/kalami.2024.5001148
    Abstract: 
    The Quran designates humans as God’s vicegerents but does not explicitly state the criterion for this role. Due to its fundamental role in Islamic humanities, discovering this criterion through a systematic reference to verses has many implications. Using the analytical-interpretative method, this study seeks to discover this criterion from the Quran. The findings show that two verses of the Quran can be used as the criterion for vicegerency: 1. verse 31 of Surah Al-Baqarah, which mentions teaching Adam the names as the criterion for vicegerency and shows that Adam’s having knowledge means his knowledge of all the divine names and attributes as well as all creatures. The other is verse 72 of Surah Al-Ahzab, which speaks of the heavens, the earth, and the mountains refusing to accept God’s trust and the wrongful and ignorant man’s acceptance of it. According to this verse, there is a meaningful relationship between the two attributes of wrongfulness and ignorance and accepting the trust. Based on the research, the only exclusive criterion for humans is their voluntary self-purification and their move from the depths of oppression and ignorance to justice and knowledge. Man can follow the path of divine vicegerency and become a sincere and mortal servant and vicegerent to God and the manifestation of all divine names and attributes.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :«معیار» گزینش انسان به‌عنوان «خلیفة الهی» از نگاه قرآن
    Abstract: 
    در قرآن از انسان به خلیفة خدا در روی زمین تعبیر شده؛ اما به «معیار»ی که طبق آن این شایستگی را دریافت کرده، تصریح نشده است. کشف این معیار از طریق رجوع روشمند به آیات، به ‌دلیل نقش مبنایی آن در علوم انسانی اسلامی، آثار فراوانی در پی دارد. در این پژوهش به ‌دنبال کشف این معیار از قرآن به ‌روش تحلیلی ـ تفسیری هستیم. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از دو آیة قرآن معیار خلافت را می‌توان استفاده کرد: یکی آیة 31 سورة بقره، که تعلیم اسما به آدم را معیار خلافت او ذکر کرده است. تأمل در آیه نشان می‌دهد که مقصود از علم پیدا کردن آدم عبارت است از علم به همة اسما و صفات الهی و نیز علم به همة مخلوقات. دیگری آیة 72 سورة احزاب است که در آن، سخن از خودداری آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها از پذیرش امانت خداوند و قبول آن از سوی انسان ظلوم و جهول به‌ میان آمده است. مطابق این آیه نیز رابطة معناداری میان دو صفت ظلوم و جهول و پذیرش امانت وجود دارد. بر اساس این پژوهش، آنچه به‌عنوان معیار فقط در انسان یافت می‌شود، این است که می‌تواند تزکیة ارادی داشته باشد و از حضیض ظلم و ظلمت جهل به‌سوی روشنای عدل و درجات رفیع علم، مسیر خلافت الهی را طی کند و در بالاترین جایگاه، بندة مخلَص و فانی و خلیفة خدا در زمین و مظهر همة اسما و صفات الهی گردد.
    References: 
    • آلوسى، سیدمحمود (1415ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏. بیروت‏: دار الکتب العلمیه‏.
    • ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن ‌بن ‌محمد (1419ق). تفسیر القرآن العظیم‏. ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
    • ابن‌جوزى، عبدالرحمن ‌بن ‌على (‏1422ق). زاد المسیر فى علم التفسیر. بیروت‏: دار الکتاب العربی‏.
    • ابن‌شعبه حرانی، حسن ‌بن‌ علی (1363). تحف العقول. قم: جامعة مدرسین.
    • ابن‌فارس، احمد (1387). معجم مقاییس اللغه. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • ابن‌کثیر، اسماعیل ‌بن ‌عمر (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت‏: دار الکتب العلمیه.
    • ابن‌منظور، محمد ‌بن ‌مکرم (بی‌تا). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
    • ابوالفتوح رازى، حسین ‌بن‌ على (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن‏. مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.
    • بحرانی، هاشم ‌بن ‌سلیمان (1416ق). البرهان فى تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
    • بروجردى، محمدابراهیم‏ (1366). تفسیر جامع. تهران‏: صدر.
    • بغوى، حسین ‌بن ‌مسعود (1420ق). معالم التنزیل فى تفسیر القرآن‏. بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.
    • بیضاوى، عبدالله (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏. بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.
    • جوادی آملی، عبدالله (1379). صورت و سیرت انسان در قرآن. قم: اسراء.
    • جوادی آملی، عبدالله (1380). تفسیر تسنیم. قم: اسوه.
    • حسینى همدانى، محمد (1404ق). انوار درخشان در تفسیر قرآن. تهران‏: کتابفروشى لطفى‏. ‏
    • دهخدا، علی‌اکبر (1377). فرهنگ دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
    • راغب اصفهانى، حسین ‌بن‌ محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن‏. بیروت: دار القلم‏‏.
    • زحیلى، وهبة ‌بن ‌مصطفى‏ (1418ق). التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج‏. بیروت ـ دمشق: دار الفکر المعاصر‏.
    • زمخشرى، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏. بیروت‏: دار الکتاب العربی‏.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعة مدرسین‏.
    • طبرسى، فضل ‌بن‌ حسن‏ (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏. تهران‏: ناصرخسرو. 
    • طبرى، ابوجعفر محمد ‌بن ‌جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن‏. بیروت‏: دار المعرفه‏.
    • طریحی، فخرالدین (1985م). مجمع البحرین. بیروت: دار مکتبة الهلال.
    • طوسى، محمد ‌بن ‌حسن (بی‌تا). التبیان فى تفسیر القرآن‏. بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.
    • عروسی حویزی، عبدعلی ‌بن‌ جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
    • عیاشى، محمد ‌بن‌ مسعود (1380ق). کتاب التفسیر. تهران‏: چاپخانة علمیه‏.
    • فخر رازى، محمد ‌بن ‌عمر (1420ق). مفاتیح الغیب‏. بیروت‏: دار احیاء التراث العربی‏.
    • فراهیدی، خلیل ‌بن ‌احمد (1414ق). کتاب العین. قم: اسوه.
    • فیض کاشانی، ملامحسن (1415ق). تفسیر الصافى. تهران: الصدر.
    • قرطبى، محمد ‌بن ‌احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
    • قمی، شیخ‌عباس (1378). مفاتیح الجنان. قم: رسالت.
    • قمى، على ‌بن ‌ابراهیم (‏1363). تفسیر القمی‏. قم: دار الکتاب‏.
    • کلینی، محمد ‌بن ‌یعقوب (1429ق). الکافی. قم: دار الحدیث.
    • مراغى، احمد ‌بن ‌مصطفى‏ (بی‌تا). تفسیر المراغی. بیروت‏: دار احیاء التراث العربى.
    • مصباح یزدی، محمدتقی (1380). معارف قرآن. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • مصطفوی، حسن (1385). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
    • مطرزی، ناصر ‌بن ‌عبدالسید (1399ق). المُغرب فى ترتیب المعرب. حلب: مکتبة أسامة‌بن‌زید.
    • مظهرى، محمد ثناءالله‏ (1412ق). التفسیر المظهری. پاکستان: مکتبة رشدیه‏.
    • مغنیه، محمدجواد (1424ق). تفسیر الکاشف‏. تهران‏: دار الکتب الإسلامیه.
    • مفید، محمد ‌بن ‌محمد (۱۳۶1). الأمالی. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
    • موسوی خمینى، سیدروح‌الله‏ (1375). تفسیر سورة حمد. تهران‏: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    • نیشابورى، محمود ‌بن ‌ابی‌الحسن‏ (1415ق). إیجاز البیان عن معانی القرآن. بیروت‏: دار الغرب الاسلامى‏.
    • واعظی، احمد (1388). انسان از دیدگاه اسلام. تهران: سمت.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tashakori saleh, Abuzar.(2025) The Quranic Criterion for Selection of Human as the Vicegerent of God (Khilāfah). Ma`rifat-e Kalami, 15(1), 67-88 https://doi.org/10.22034/kalami.2024.5001148

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Abuzar Tashakori saleh."The Quranic Criterion for Selection of Human as the Vicegerent of God (Khilāfah)". Ma`rifat-e Kalami, 15, 1, 2025, 67-88

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tashakori saleh, A.(2025) 'The Quranic Criterion for Selection of Human as the Vicegerent of God (Khilāfah)', Ma`rifat-e Kalami, 15(1), pp. 67-88

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tashakori saleh, A. The Quranic Criterion for Selection of Human as the Vicegerent of God (Khilāfah). Ma`rifat-e Kalami, 2025; 15(1): 67-88