بررسي نسبت ادله عصمت انبياء با جواز ترک اولي̍ و پاسخ به اشکالات

سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 30، بهار و تابستان 1402، ص 97-114

نوع مقاله: پژوهشي

علي فقيه/ استاديار گروه علوم قرآن و حديث، دانشگاه علوم و معارف قرآن كريم     fagheh@quran.ac.ir
دريافت: 15/09/1401 ـ پذيرش: 16/12/1401

چکيده
در نگاه بدوي و غيردقيق ممکن است به ذهن برسد پذيرش ترک اولي̍̍ با دلايل عقلي عصمت ناسازگار است؛ زیرا ترک اولي̍ ترجيح مرجوح است و خطا. ازاین‌رو پذيرش آن با دلايل عقلي عصمت ـ که هر‌گونه خطايي را از انبياء رد مي‌کند ـ ناسازگار است. سه حيطه عمده عصمت عبارتند از: 1. عصمت در دريافت و ابلاغ وحي؛ 2. عصمت از گناهان؛ 3. عصمت از خطا در امور غيرديني. نگارنده معتقد است: پذيرش و اقامه دليل براي دو حيطه نخست قطعاً با پذيرش ترک اولي̍̍ منافاتي ندارد. حيطه سوم عصمت بر دو قسم است: 1. خطايي که غيرمستقيم سبب اخلال در هدف اصلي انبياء در دعوت و ارشاد مردم مي‌شود. 2. خطايي که چنين پيامدي ندارد. ترک اولي̍̍ در قسم دوم مي‌گنجد. ظاهر کلام متکلمان نشان مي‌دهد: مقصودشان از «عصمت از خطا» فقط مصونيت از خطاي قسم نخست است، نه مصونيت از خطاي قسم دوم. پس بين عصمت از خطا و پذيرش ترک اولي̍̍ ناهمخواني وجود ندارد. اين مقاله درصدد است با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي به اثبات مدعاي فوق و پاسخ به اشکالات بپردازد.

کليدواژه‌ها: عصمت، انبياء، ترک اولي̍، خطا.