معرفت کلامی، سال چهاردهم، شماره دوم، پیاپی 31، پاییز و زمستان 1402، صفحات 161-174

    بررسی شیوه‌های حلّی علامه ‌شعرانی در تعارضات اعتقادی (با التفات به دیدگاه‌های علامه طباطبایی)

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ سمیه حاجی کاظم / کارشناس‌ارشد فلسفه و کلام دانشگاه شهید بهشتی / S.kazemi451@yahoo.com
    سیدمجتبی جلالی / استادیار گروه معارف اسلامی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد / s.m.jalali@sku.ac.ir
    ابراهیم نوئی / دانشیار دانشکدة الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی / E_noei@sbu.ac.ir
    doi 10.22034/kalami.2024.5000511
    چکیده: 
    اخبار و روایات به‌مثابه یکی از ارکان ثقلین در استنباط، تبیین و اثبات آموزه‌های اعتقادی و دفاع از آنها نقش انکارناپذیری دارند. با این ‌حال برخی از این اخبار ممکن است در تعارض با اخبار دیگر و یا با داده‌های رخنه‌ناپذیر عقلانی قرار گیرند. پژوهش حاضر بنا دارد نشان دهد تلاش‌های علامه ابوالحسن شعرانی در ارائة پیشنهادهایی برای رفع تعارض‌های بدوی میان اخبار اعتقادی با یکدیگر و یا با رهیافت‌های عقلی، تا چه مقدار مقرون به صواب است؟ برای نیل به این پاسخ، مقالة حاضر با روش «توصیفی ـ تحلیلی» و در موافقت یا مخالفت با این پاسخ به روش «انتقادی» بر اندیشه‌های علامه طباطبائی تکیه کرده ‌است. در نگاه اجمالی می‌توان پیشنهادهای علامه ‌شعرانی برای رفع تعارض‌های مزبور را این‌چنین برشمرد: ترجیح جانب موافق با صراحت عقل یا قرآن، حمل یکی از متعارضان بر تقیه، عدم توجه به خبر واحد در صورت تعارض با خبر متواتر، رعایت ملاحظات ادبی، اتخاذ تأویل، التفات به غرض (برای برقراری وفاق)، تقیید و تخصیص. علامه طباطبائی با شماری از پیشنهادهای علامه شعرانی موافق است و در شماری دیگر با او همراهی ندارد.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    An Investigation on Allameh Sha’rani's Method for Solving Religious Contradictions (with an Emphasis on Allameh Tabataba’i's Views)
    Abstract: 
    Hadiths and Traditions, as one of the pillars of thaqalayn (“two treasures”), play an undeniable role in inferring, explaining and proving religious doctrines and defending them. However, some of these hadiths may be in conflict with other hadiths or definite rational propositions. This research aims to show how reasonable are the efforts of Allameh Abulhasan Sha’rani in providing suggestions to resolve the primitive contradictions between various religious hadiths or the contradiction between religious hadiths and rational approaches? Using a "descriptive-analytical" method, this article relies on the thoughts of Allameh Tabataba’i to critically agree or disagree with his suggestion. Allameh Sha’rani's suggestions for resolving the aforementioned contradictions are briefly as follows: preferring the hadith that agrees with the clear statement of reason or the Holy Qur'an, considering one of the contradicting hadiths as taqiyyah, disregarding vahed (singular) hadith when it contradicts motawater (successive) hadith, observing literary considerations, allegorical interpretation, paying attention to the purpose of the hadith (to establish agreement), takhsis and taqiid (determination of hadith). Allameh Tabataba’i agrees with some of Allameh Sha’rani's suggestions and does not agree with him in some others.
    • ایروانی، باقر، 1386، الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، بی‌جا، محبین.
    • حکیم، محمدتقی، 1418ق، الاصول العامة للفقه المقارن، قم، مجمع العالمی لاهل البیت(ع).
    • حیدری، کمال، 1427ق، اصول التفسیر و التاویل مقارنه منهجیه بین آراء علامه طباطبائی و ابرز المفسرین، چ دوم، قم، دار فراقد.
    • سبزواری، ملاهادی، 1362، اسرار الحکم، تهران، اسلامیه.
    • سید مرتضی، علی‌بن حسین، 1998، الأمالی، قاهره، دارالفکر العربی.
    • شعرانی، ابوالحسن، 1363، راه سعادت، تهران، کتابخانة صدوق.
    • شعرانی، ابوالحسن، 1372، شرح فارسى تجرید الاعتقاد، تهران، اسلامیه.
    • شعرانی، ابوالحسن، 1386، پژوهش‌های قرآنی، قم، بوستان کتاب.
    • شعرانی، ابوالحسن، 1374،«رسالة تعلق قدرت خدا به همه چیز»، میراث جاویدان، ش 9، ص 5-11.
    • شمس، مرادعلی، 1387، سیری در سیرة علمی و عملی علامه طباطبائی از نگاه فرزانگان، چ دوم، قم، اسوه.
    • صدر، سیدمحمدباقر،‌ ۱۴۱۸ق، دروس فی علم الاصول، قم، جامعة مدرسین.
    • صدوق، محمدبن على‌، 1403ق، معانی الأخبار، قم، جامعة مدرسین.
    • صفار، محمدبن حسن، 1404ق، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، قم، مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1362، اعجاز قرآن، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجا.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1423ق، الاعجاز و التحدی، لبنان، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1387، الشیعه؛ نص الحوار مع المستشرق کوربان، چ دوم، قم، اسوه.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1387، مجموعه رسائل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
    • طریحی، فخرالدین‌بن محمد، 1375، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی.
    • طوسی، خواجه نصیرالدین، 1361، أساس الاقتباس، تهران، دانشگاه تهران.
    • فتاحی‌زاده و همکاران، 1392، «روش علامه شعرانی در حل تعارض اخبار (با تأکید بر شرح کتاب وافی)»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، ش 21، ص 51-75.
    • فیض کاشانی، ملامحسن، 1406ق، الوافی، اصفهان، کتابخانة امام امیرالمؤمنین(ع).
    • فیومی، احمدبن محمد، 1414ق، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم، مؤسسة دارالهجره.
    • قرشی بنایی، 1412ق، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
    • کلینى، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران، ط ـ الاسلامیه.
    • مازندرانی، محمدصالح‌بن احمد، 1382ق، شرح الکافی ـ الأصول و الروضه، تهران، المکتبه الاسلامیه.
    • مصباح یزدی، محمدتقی، 1382، کاوش‌ها و چالش‌ها، تحقیق و نگارش محمدمهدى نادرى، قم، مؤسسة آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
    • مصباح یزدی، محمدتقی، 1391الف، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسة آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
    • مصباح یزدی، محمدتقی، 1391ب، رساترین دادخواهی و روشنگری (شرح خطبة فدکیه)، قم، مؤسسة آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
    • مصباح یزدی، محمدتقی، 1392، رابطة علم و دین، قم، مؤسسة آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
    • مطهری، مرتضی، 1390، انسان و سرنوشت، چ چهلم، تهران، بنیاد علمی فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری.
    • مظفر، محمدرضا، بی‌تا، اصول الفقه، بی‌جا، اسلامی.
    • ملکیان، محمدباقر، 1388، علوم قرآن در تفسیر المیزان و آثار علامه طباطبائی، تهران، اسوه.
    • موسوی خمینی، سیدروح‌الله، 1410ق، الرسائل، محشی مجتبی تهرانی، قم، اسماعیلیان.
    • موسوی، محمدباقر، 1374، ترجمة تفسیر المیزان، چ پنجم، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیة.
    • میردامادی، محمدحسین و همکاران، 1400، «اصول معناشناختی تأویل در حکمت صدرایی»، معرفت فلسفی، ش 71، ص 27-36.
    • هلالی، سلیم‌بن قیس، بی‌تا، اسرار آل محمد، قم، الهادی.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حاجی کاظم، سمیه، جلالی، سیدمجتبی، نوئی، ابراهیم.(1402) بررسی شیوه‌های حلّی علامه ‌شعرانی در تعارضات اعتقادی (با التفات به دیدگاه‌های علامه طباطبایی). دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2)، 161-174 https://doi.org/10.22034/kalami.2024.5000511

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سمیه حاجی کاظم؛ سیدمجتبی جلالی؛ ابراهیم نوئی."بررسی شیوه‌های حلّی علامه ‌شعرانی در تعارضات اعتقادی (با التفات به دیدگاه‌های علامه طباطبایی)". دو فصلنامه معرفت کلامی، 14، 2، 1402، 161-174

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حاجی کاظم، سمیه، جلالی، سیدمجتبی، نوئی، ابراهیم.(1402) 'بررسی شیوه‌های حلّی علامه ‌شعرانی در تعارضات اعتقادی (با التفات به دیدگاه‌های علامه طباطبایی)'، دو فصلنامه معرفت کلامی، 14(2), pp. 161-174

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حاجی کاظم، سمیه، جلالی، سیدمجتبی، نوئی، ابراهیم. بررسی شیوه‌های حلّی علامه ‌شعرانی در تعارضات اعتقادی (با التفات به دیدگاه‌های علامه طباطبایی). معرفت کلامی، 14, 1402؛ 14(2): 161-174