معرفت کلامی

سال ششم، شماره اول، پیاپی 14، بهار و تابستان 1394

محمد فولادی / استادیار جامعه شناسی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره                                     fooladi@iki.ac.ir

دریافت: 27/9/1393 ـ پذیرش: 25/3/1394                                                                                                         

چکیده

این مقاله با رویکرد تحلیلی و اسنادی، با هدف بازکاوی اندیشة متفکران اجتماعی و عالمان ادیان، به بررسی خاستگاه و منشأ پیدایش ادیان و مرحله آغازین دین بشری می پردازد و با واکاوی و بررسی دیدگاه دکتر شریعتی در این عرصه، به استخراج نظریه دینی وی و میزان همسویی آن با دیدگاه رایج دینی برگرفته از معارف ناب قرآن و اهل بیت‰ می پردازد. دربارة نظریات پیدایش ادیان، نظریات ترس، جهل، اقتصاد، انمیسم، روح گرایی، طبیعت پرستی و فطرت مطرح، و نکاتی درخور تأمل در هر نظریه وارد شده است. شریعتی در این زمینه، همة نظریات را طرح می کند و جامعة بشری را همزاد «پرستش» می داند و نظریة خاصی را ترجیح نمی دهد؛ اما وی مرحلة آغازین دین بشری را «شرک» تلقی می کند که پیامبران برای بیدار کردن فطرت خداداد بشر و دعوت به توحید فرستاده می شوند. این تلقی، با نظریة رایج دینی برگرفته از معارف قرآنی ناهمسوست.

کلیدواژه ها: خاستگاه دین، مرحلة آغازین دین، ترس، جهل، اقتصاد، انمیسم، روح گرایی، طبیعت پرستی، فطرت، شریعتی.